روش پيشگيری اورژانس از بارداری (Emergency Contraception) روشی است كه خانم ها با استفاده از آن مي توانند درصورت استفاده نكردن از روش های مطمئن پيشگيری از بارداری و یا هرموردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، تا 120 ساعت از بارداری پيشگيری كنند.
روش پیشگیری اورژانس از بارداری (Emergency Contraception)
روشی است كه خانم ها با استفاده از آن می توانند درصورت استفاده نكردن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هرموردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، تا 120 ساعت از بارداری پیشگیری كنند.
در حال حاضر 2 روش برای پیشگیری اورژانسی وجود دارد: آی یو دی و قرص
1.آی یو دی : در صورت استفاده از آی یو دی ، حتی تا 5 روز پس از نزدیکی، کارایی کافی جهت جلوگیری از بارداری دارد
2. قرصهای ضد بارداری با دوزهای خاص تا 72 ساعت پس از نزدیکی
مكانیسم عمل روش اورژانس پیشگیری:
دقیقا معلوم نیست، ولی در موارد زیر تقسیم بندی می شود:
پیشگیری از تخمك گذاری/ تاخیر در تخمك گذاری/ اختلال در اندومتر/ اختلال در نفوذ اسپرم / اختلال در حركت لوله ها /اختلال در لقاح
اثربخشی روش اورژانس پیشگیری:
اثربخشی روش اورژانس پیشگیری از بارداری با قرص های لوونورجسترل حدود 99% و با استفاده از قرصهای تركیبی، حدود 97% است
میزان حاملگی با استفاده از این روش درصورت استفاده از قرص های لوونورجسترل (0.75 میلی گرم لوونورجسترل در هر قرص) حدود 1% و با استفاده از قرص های تركیبی حدود 3% گزارش شده است. اثربخشی این روش با فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل توجهی دارد. هر چقدر فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش كوتاه تر باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.
عوارض جانبی روش اورژانس پیشگیری
1.تهوع واستفراغ حین مصرف:
میزان تهوع و استفراغ با استفاده از قرص های تركیبی به ترتیب حدود 50% و 20% بوده كه این عوارض با استفاده از قرص های لوونورجسترل به حدود 20% و 6% كاهش می یابد.
بهتر است قبل و 6-4 ساعت پس از مصرف هر دوز از یک داروی ضد تهوع مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود. قرص دیمن هیدرینات 50-25 میلی گرم 4-3 بار در روز یا قرص (شربت) دیفن هیدرامین 50-25 میلی گرم (4-2 قاشق غذاخوری كوچك) كه مصرف دوز اول آن نیم ساعت قبل از خوردن قرص و دوزهای بعدی (درصورت نیاز) با فاصله های 6 ساعته پس از آن است، در كاهش شدت تهوع و استفراغ موثر است.
2.اختلال قاعدگی: ممكن است كه قاعدگی بعدی چند روز زودتر یا دیرتر آغاز شود، طول مدت آن تغییر یافته و تغییر در مقدار خونریزی ایجاد شود. فرد باید در مورد بی خطر بودن این مسئله آگاهی داشته باشد.
3.سردرد و سرگیجه.
موارد منع مصرف:
تقریبا همه افراد می توانند از این روش استفاده كنند.
موارد منع مصرف استفاده از این روش برای انواع قرص های در دسترس به شرح زیر است:
- - پورفیری حاد فعال
- - بیماری فعال و شدید كبد درحال حاضر
- - بارداری (بدلیل بی اثر بودن و نه خطر برای جنین)
- - خونریزیهای غیرطبیعی و تشخیص داده نشده دستگاه تناسلی
- - موارد منع مصرف استروژن، میگرن کلاسیک، ترومبوز وریدهای عمقی(DVT)
این روش نباید بطور دائم استفاده شود. بلکه لازم است که کاربرد آن به موارد خاص زیر محدود گردد:
استفاده نكردن از روشهای جلوگیری/ تجاوز / استفاده نادرست یا شكست روش پیشگیری از بارداری همراه با داشتن تماس جنسی مانند: پارگی كاندوم . خارج شدن كاندوم . فراموشی خوردن قرص تركیبی برای سه نوبت. فراموشی خوردن قرص شیردهی به مدت بیش از3 ساعت . تاخیر بیش از دو هفته در تزریق آمپول DMPA . تاخیر بیش از سه روز در تزریق آمپولهای تركیبی . استفاده نادرست از روش طبیعی . خروج IUD در زمانی بجز دوران قاعدگی . استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شك به تماس جنسی كه می تواند منجر به بارداری گردد.
زمان شروع و چگونگی استفاده روش اورژانس پیشگیری:
اگر بیش از 120 ساعت از زمان نزدیكی مشكوك نگذشته باشد (مصرف اولین دوز این روش باید حداكثر در فاصله زمانی 120 ساعت از تماس جنسی مشكوك صورت گیرد)، داوطلب می تواند با کاربرد یكی از روش های زیر از حاملگی ناخواسته جلوگیری كند:
1. قرص لوونورجسترل، دو عدد یک جا در اولین فرصت،
2. قرص LD، 4 عدد در اولین فرصت وچهار عدد 12 ساعت بعد،
3. قرص تری فازیك، 4 عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید 12 ساعت بعد ( قرص های مرحله سوم).
تذکر
1. باید قرص ها در اولین فاصله زمانی ممکن پس از تماس جنسی محافظت نشده خورده شود تا بهترین اثربخشی را ایجاد نماید. بهتر است كه قرص ها باشکم خالی خورده نشود
2. درصورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده از روش، خوردن مجدد قرص ها ضروری است.
3. حداكثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیكل قاعدگی یك بار است. آموزش كاربرد صحیح این روش ضروری بوده و باید تاکید شود که این روش می بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده گردد. مجاز بودن مصرف یکبار از این روش در هردوره قاعدگی دلیلی برتایید مصرف آن درهردوره قاعدگی به عنوان روش پیش گیری از بارداری نیست.
4. اثربخشی این روش با استفاده از فنی تویین و ریفامپین كاهش می یابد. در صورت استفاده همزمان از این داروها باید مصرف قرص لوونورجسترل به میزان 100% (در هر دوز دوعدد) افزایش یابد.
5. با توجه به اینكه افزایش تعداد تماس های جنسی بدون محافظت، اثربخشی روش را کاهش و احتمال حاملگی را افزایش می دهد، یك خانم نباید در صورت داشتن چند تماس جنسی محافظت نشده در طول یك دوره قاعدگی، چند بار از روش پیشگیری اورژانس از بارداری استفاده نماید و براساس موارد مطروحه در بند 3، استفاده از این روش در هر دوره قاعدگی فقط برای یك نوبت مجاز خواهد بود.
توجه کنید:
این روش می تواند باعث تغییر در زمان قاعدگی بعدی شود. معمولا این تغییرات كم بوده و قاعدگی چند روز زودتر یا دیرتر اتفاق می افتد. اگر تاخیر قاعدگی بیش از 7 روز شود، باید احتمال بارداری را در نظر داشت.
حاملگی هم زمان با روش:
با توجه به بی ضرربودن این روش برای جنین، در صورت وقوع حاملگی، نیازی به ختم آن نخواهد بود.