بستن لوله های رحمی (توبکتومی)

لوله های فالوپ

هر يك از لوله‌های فالوپ (لوله رحم‌) از يكي از گوشه‌هاي رحم به سمت خارج كشيده شده و مسير عبوري تخمك از تخمدان به طرف‌ رحم را تشكيل مي‌دهد. اين لوله‌ها نقش حياتي را در باروري يك زن ايفا مي‌كنند. هر كدام از لوله‌هاي رحم حدود 10 سانتيمتر طول داشته و انتهای خارجي آن به شكل شيپور است‌.

لوله‌ رحم دارای يك ساختمان عضلاني خاصي است كه بطور هماهنگ منقبض شده و قابليت جابجا شدن را دارند. تخمك و اسپرم در نيمه خارجي لوله يعني در ناحيه آمپول به يكديگر مي‌رسند. پديده لقاح در اين محل اتفاق افتاده و پس از آن تخمك بارور شده به حركت خود به طرف رحم ادامه خواهد داد.

لوله از ساختمان پيچيده‌اي برخوردار بوده و برخلاف يك لوله معمولي ، جدار داخلي آن چينهايي دارد و از يكسري زوائد موئي‌شكل به نام مژك‌ پوشيده شده كه با حركت خود تخمك و جنين را در طول لوله به طرف رحم به جلو مي‌راند. جدار داخلي لوله‌ علاوه بر اعمال فوق مايعي را ترشح مي‌كند كه تخمك و جنين در ضمن‌ عبور از لوله از آن تغذيه مي‌كنند.

با بسته شدن لوله های رحمی ( فاصله بين رحم و تخمدان ها ) از رسيدن اسپرم و تخمك به يكديگر و تشكيل سلول تخم جلوگيری به عمل می آيد .

ميزان اثر توبکتومی:

ميزان شكست اين روش در سال اول بين 5/0 تا 7/0 درصد است . ميزان اثر اين روش تا 10 سال پس از عمل بيش از 98% گزارش شده است .

مزايا توبکتومی:

• o       دايمی بودن.
• o       ميزان اثر بالا.
• o       به يادآوری و مراجعه مكرر نياز ندارد.
• o       برای سلامتی فرد در دراز مدت عارضه ندارد .
• o       بر روابط جنسی تاثير ندارد .
• o       كاهش ابتلا به سرطان تخمدان .

معايب توبکتومی:

• o       نياز به عمل جراحی
• o       پرهزينه بودن و دشوار بودن عمل جراحی برگشت باروری

عوارض غير شايع توبکتومی :

• 1-احتمال تغيير ميزان عادت ماهيانه
• 2-افزايش احتمال حاملگي خارج از رحمي ( در صورت بروز بارداري )
• 3-احتمال ايجاد كيست تخمدان
• 4-TL مانند ساير اعمال جراحي مي تواند خطر هاي بيهوشي را ( به ميزان بسيار كم ) به همراه داشته باشد.

نكات مهم در مورد بستن لوله های رحمی (توبکتومی):

• - بايستی قبل از عمل TL ضمن مشاوره دقيق به زن و شوهر در مورد هزينه زياد و دشوار بودن عمل برگشت باروری و احتمال ضعيف موفق بودن اين عمل مشاوره دقيق انجام داد .
• -اين روش برای زوجينی كه خانواده خود را از نظر تعداد كامل كرده اند و از زندگی با ثباتی برخوردارند. مناسب است قبل از عمل بايد رضايت فرد متقاضی و همسر وی كسب شود .
• -لازم است با توجه به فاكتورهای سن ، تعداد و سن فرزندان متقاضی ضمن انجام مشاوره به فرد در اتخاذ تصميم مناسب كمك شود .

زمان انجام عمل TL :
1-در صورت اطمينان از باردار نبودن فرد بستن لوله های رحمی در هر زماني از سيكل وی امكان پذير است .( دوهفته اول عادت ماهيانه زمان مناسب تری است )
2-پس از زايمان طبيعی
3-هنگام سزارين (بستن لوله های رحمی به راحتي امكان پذير است.)

 توجه :

 پس از سقط و نيز در فاصله زمانی 42-7 روز پس از زايمان ، زمان مناسبي برای انجام عمل لوله بستن نيست.

تذكر ها قبل از عمل توبکتومی:

• o       نخوردن مايعات و مواد غذايي حداقل 8 ساعت قبل از عمل
• o       مصرف نكردن دارو از24 ساعت قبل از عمل ( مگر به تجويز پزشك )
• o       حمام كردن شب قبل از عمل ، استفاده از لباس تميز و راحت
• o       نداشتن لوازم زينتي و لاك ناخن
• o       داشتن همراه برای برگشت به منزل ( در صورت امكان )

تذكرهای بعد از عمل لوله بستن رحمی ( توبکتومی):

مراقبت های بعد از عمل :

• o       حمام كردن روزانه
• o       استفاده از مسكن ( در موارد احساس درد )
• o       تميز و خشك نگهداشتن محل بخيه
• o       نداشتن نزديكي حداقل تا يك هفته ( اگر درد پس از يك هفته ادامه يابد ، لازم است كه تا زمان رفع درد از نزديكي خودداري گردد .)
• o       خودداري از برداشتن اجسام و اشياي سنگين تا يك هفته .

هشدارها

• §         تب بالاتر از 38 درجه .
• §         درد و تورم محل بخيه و خروج چرك و خون از آن تا يك هفته .
• §         درد شكمي كه بدتر شده يا از بين نرود.
• §         اسهال .
• §         از حال رفتن .

در صورت بروز هر كدام از موارد فوق ، فرد به مركز بهداشتي درماني مراجعه شود.
 

حاملگي در افرادي كه لوله هاي خود را بسته اند :

حاملگي در اين افراد بسيار كم بوده ولي در صورت تاخير عادت ماهيانه ، تهوع ، حساس شدن پستانها ، درد و حساسيت زير شكم و خونريزي از رحم بايد بررسي انجام شود .
حاملگي بعد از TL ، محتمل وممكن خواهد بود . بايد توجه داشت كه چون نيمي از اين موارد موبوط به حاملگي خارج از رحم مي باشد ، در هر مورد شك به حاملگي بايد خارج  رحمي بودن آن بررسي شود .

سن مناسب برای بستن لوله های رحمی :

اين عمل براي خانمهايی كه تعداد فرزندان آنها كامل مي باشد وبالای 35 سال هستند، مناسب است . در مورد كسانيكه سن آنها زير 30 سال می باشد، با در نظر گرفتن احتمال ازدواج مجدد و ... بهتر است مشاوره دقيق انجام شده و عمل بادر نظر گرقتن كليه موارد و احتياطات لازم انجام شود .

روش جراحي بستن لوله های رحمی ( توبکتومی)

 دو روش جراحي که امروزه بيشتر از آنها استفاده مي شود عبارتند از: 1) مينی لاپاراتومی و 2)لاپاراسکویی .

ساير روشهاي جراحي براي بستن لوله هاي رحم شامل لاپاروتومي ، کولپوتومي ، کولدوسکوپي ، هيستروسکوپي و هيسترکتومي مي باشد . هر کدام از اين روشها داراي معايب و مزايايي مي باشند .

شما مي توانيد با مشورت با پزشکتان بهترين روش را براي بستن لوله ها انتخاب نماييد.
در روش جراحي لاپاروسکوپی ، شکم را با گاز دي اکسيد کربن پر مي کنند بطوريکه حفره شکم به صورت يک بادکنک از رحم و لوله هاي رحم جدا مي شود . سپس جراح با ايجاد يک برش کوچک در زير ناف ، دستگاه لاپاروسکوپ را که شبيه يک تلسکوپ مي باشد را از اين سوراخ وارد بدن مي کند .

يک برش کوچک ديگر ، درست در بالاي خط رويش موهاي عانه ايجاد مي گردد تا از طريق آن دستگاهي که براي بريدن، دوختن يا سوزاندن لوله ها مورد استفاده قرار مي گيرد وارد بدن شود . کل زمان جراحي حدود نيم ساعت طول خواهد کشيد .

بعد ازجراحي توصيه مي شود که دو تا سه روز استراحت مطلق صورت پذيرد و به مدت يک هفته نيز فعاليتهاي سبک انجام شود . فعاليت جنسي را مي توان وقتي که خانم احساس راحتي مي نمايد (معمولا بعد از يک هفته) دوباره از سر گرفت .

خانمهايي که جراحي آنها از طريق مهبل انجام مي شود لازم است به مدت دو هفته چيزي را در داخل مهبل خود نکنند تا از بروز عفونت جلوگيري شود.


برگرداندن عقيم‌سازی

يكي از روشهای تنظيم خانواده در زنان عقيم‌سازی به روش بستن لوله‌هاست كه امروزه به طريقه لاپاراسكوپي انجام مي‌شود. هدف از عمل جراحي فوق ‌بستن لوله‌ها و جلوگيري از تماس اسپرم و تخمك با يكديگر است‌.

چرا برخي از زنان متقاضی باز کردن لوله‌های رحمی خود هستند؟
عده زيادي از مردم از اينكه لوله‌هاي خود را بسته‌اند احساس‌ رضايت مي‌كنند. برعكس عده‌ای از زنان پس از آن بسيار ناراحت بوده و حاضرند هر كاري را انجام دهند كه مجدداً لوله‌های آنها باز شود. شايعترين علت آن هم مرگ يكي از فرزندان و يا ازدواج مجدد بيماران‌ است كه آرزو مي‌كنند از شوهر فعلی هم فرزندی داشته باشند.

چه اقدامي مي‌شود انجام داد؟
در مواقعي كه طول كافی از لوله حتي فقط در يك طرف باقي مانده‌باشد، امكان جراحي ميكروسكوپی جهت اتصال لوله‌ها به هم وجود خواهد داشت‌. در حقيقت هرچه طول بيشتري از لوله سالم باشد احتمال ‌حاملگي بيشتر خواهد بود. بنابراين‌، بيماراني كه لوله رحمي آنها از راه‌لاپاراسكوپي و با استفاده از حلقه‌هاي مخصوص يا كليپس بسته شده است از شانس عالي براي حاملگي پس از عمل جراحي ميكروسكوپي برخوردار مي‌باشند زيرا در اين روش‌ها احتمال آسيب به لوله بسيار كم است‌.

پس از بررسي و مطالعه شرح عمل جراحي قبلي بيمار، بهتر است ‌قبل از عمل جراحي اصلي يك لاپاراسكوپي به منظور ارزيابي وضعيت‌ لوله‌هاي رحمي انجام شود. اگر لوله بيمار از وضعيت خوبي برخوردار باشد آنگاه مي‌توان عمل جراحي ميكروسكوپي را انجام داد و ميزان‌ حاملگي در آن صورت بيش از 75% خواهد بود.

سوالات شایع ددر رابطه با توبکتومی

1. آيا زن با بستن لوله هاي رحمي ميل جنسی اش را از دست مي دهد ؟ آيا چاق می شود ؟
خير، بعد از بستن لوله هاي رحمي نه تنها زن ميل جنسی اش را از دست نمي دهد بلکه از آن لذت بيشتری هم مي برد به دليل اينکه ديگر نگراني در مورد حاملگی مجدد ندارد. همچنين اين جراحی بر وزن فرد اثر نگذاشته و افزايش وزن ايجاد نمی شود.

2. آيا بستن لوله هاي رحمي را فقط برای زنان خاص بايد پيشنهاد کرد ؟
خير، قانوني جهت انجام يا عدم انجام بستن لوله ها برای افراد خاصي وجود ندارد و همچنين نبايد انتخاب اين روش بر فرد تحميل گردد بلکه بايد هر زنی خودش تصميم بگيرد که آيا لوله هايش را ببندد يا خير.

3. آيا استفاده از بي هوشي عمومي نسبت به بي حسي موضعي ارجح است ؟
خير،‌ بي حسی موضعی کم خطر تر از بيهوشي عمومي است و همچنين بعد از بي حسي موضعي زن احساس بهتري در مقايسه با بيهوشي عمومي دارد.

4. آيا زنی که لوله هايش را بسته است در مورد حاملگی مجدد بايد نگران باشد يا خير ؟
بطور کلي خير، بستن لوله ها در زن يکي از روشهاي خيلي مؤثر و تقريباً دائمي است. اگرچه 100 % مؤثر نيست لکن احتمال حاملگي بسيار پايين است. طبق تحقيقات احتمال بروز حاملگي بعد از بستن لوله ها 50 مورد از هر 1000 زن طي يکسال بعد از عمل مي باشد و بعد از يکسال احتمال حاملگي ناخواسته بسيار ناچيز است.

5. حاملگی بعد از بستن لوله ها نادر است اما چرا در مواردی اتفاق مي افتد ؟
اغلب اوقات به دليل حامله بودن زن حين جراحي و يا برش اشتباهي محل ديگري به جاي لوله هاي رحمي، رخ مي دهد.

6. اگر زني بعد از بستن لوله ها تصميم به داشتن بچه ديگری بگيرد،‌ آيا حاملگي بر خواهد گشت ؟
بطور کلي خير، بستن لوله ها دائمي است و در صورت تمايل به بارداري مجدد بايد روش ديگري را انتخاب نمايند. جراحي جهت بازگشت باروري گران و سخت مي باشد و به ندرت موفقيت آميز است و در صورت حاملگي خطر بروز حاملگي خارج رحم وجود دارد و بطور کلی مي توان گفت بستن لوله ها غير قابل برگشت است.

7. آيا بستن لوله ها در زن نسبت به مرد (وازکتومي) ارجح است ؟
هر زن و شوهري بايد هر دو روش را بررسي کنند و با شرايط خودشان بسنجند. هر دو روش خيلي مؤثر و بي خطر و دائمي اند و اگر هر دو روش براي هر دو فرد قابل قبول باشد، بهتر است وازکتومي انتخاب شود زيرا راحت تر و بي خطر تر و آسان تر و ارزانتر از بستن لوله ها در زن مي باشد.

8. آيا بستن لوله هاي رحمي در زن دردناک است ؟
زنهايي که بي حسي موضعي دريافت مي کنند به جز در موارد نادر احساس درد ندارند وليکن آنها در طي عمل هوشيارند و متوجه حرکت رحم و لوله هاي رحمي توسط پزشک مي شوند که مي تواند براي زن استرس ايجاد کند. در صورت ايجاد وحشت و يا درد براي زن و در دسترس بودن متخصص بيهوشي و تجهيزات مناسب بيهوشي عمومي انتخاب گردد. بعد از جراحي احساس درد و ضعف براي چندين روز يا حتي هفته وجود دارد اما فرد به زودی توانايي خود را به دست خواهد آورد.

9. يک پزشک چگونه مي تواند به مراجعه کننده جهت تصميم گيري در مورد بستن لوله هاي رحمي کمک کند ؟
او مي تواند يکسري اطلاعات در مورد کل روشهای پيشگيری بخصوصي در مورد بستن لوله هاي رحمي به مراجع ارائه دهد سپس به وي جهت تصميم گيری در انتخاب اين روشها کمک کند و در آخر نکاتي را که به مراجع ارائه شده جهت اطمينان از اينکه آيا مراجعه کننده متوجه شده است يا خير، سوال نمايد.

10. آيا روش بستن لوله هاي رحمي خطر حاملگي خارج رحمي را افزايش مي دهد ؟
خير، کاملاً بر عکس. از آنجاييکه بستن لوله های رحمی احتمال حاملگي را کاهش مي دهد بنابراين خطر حاملگي خارج رحم نيز کاهش مي يابد و تقريباً نادر است (حدود 6 نفر در هر 10.000 زن در سال). اگر چه در صورت شکست اين روش و ايجاد حاملگي ناخواسته، خطر وجود دارد و در صورت بروز مي تواند حاملگي خارج از رحم تهديد کننده حيات و زندگي فرد باشد. بنابراين پزشک بايد مادر را از احتمال حاملگي خارج رحمي آگاه کند.

11. بستن لوله هاي رحمي در کجا مي تواند انجام گيرد ؟
ميني لاپاراتومي مي تواند در مراکز مامايي و جراحي که دارای تجهيزات موقت و ثابت باشد و جايي که تسهيلات زايماني وجود دارد و در مراکز جراحي انجام گيرد. بايد امکان انتقال زن به مراکز مجهزتر در صورت نياز وجود داشته باشد. لاپاراسکوپي نياز به مراکز مجهز جراحي و حضور متخصص بيهوشي دارد.

12. روش بستن لوله های رحمی از طريق دهانه رحم (ترانس سرويکال) چيست ؟
اين روش شامل روشهاي جديد دسترسي به لوله هاي رحمي از طريق دهانه رحم است،‌ بدين صورت که Essure يک حلقه فنر مانند مي باشد که توسط هيستروسکوپ از ميان واژن به داخل رحم و از آنجا به داخل هر لوله رحمي برده مي شود و باعث انسداد مسير عبور اسپرم از طريق لوله ها مي گردد. اين وسيله هزينه بالايي دارد و گذاشتن آن دشوار است.