جلوگیری طبیعی ( نزدیکی منقطع + پرهیز دوره ای)

روش نزدیکی منقطع قدیمی ترین روش پیشگیری از بارداری در انسان است و از زمانیکه انسان دریافت که بارداری نتیجه نزدیکی است متوجه این روش هم بود. به این روش انزال خارج از واژن نیز گفته میشود. در این روش نزدیکی تا زمان انزال ادامه می یابد و بلافاصله قبل از انزال نزدیکی قطع شده ، انزال خارج از بدن اتفاق می افتد. چون اسپرم وارد واژن نمیشود پس به تخمک نیز نرسیده ، بارداری اتفاق نمی افتد.

این روش به دو دلیل عمده ضریب شکست بالایی دارد: یکی اینکه کنترل انزال کارساده ای نیست و امکان خطا در آن زیاد است ؛ دوم هم آنکه در برخی افراد که نزدیکی های متوالی دارند ممکن است اسپرم های ناشی از انزال اول در مجاری ادراری باقی بمانند و طی نزدیکی بعدی قبل از انزال وارد واژن شده به تخمک برسند و ایجاد بارداری نمایند.

این روش در افراد دارای انزال زودرس و نیزدر افراد خیلی جوان به سبب عدم مهارت در کنترل انزال مناسب نبوده ، توصیه نمیشود. در گذشته اعتقاداتی مبنی بر آنکه این روش سبب ایجاد عوارض روحی روانی در افراد میشود وجود داشت ولی با توجه به استقبال عمومی از این روش و نیز تحقیقات انجام شده صحت چنین ادعائی ثابت نشده است.

این گروه از روش ها بر پایه احتمال بارداری در روزهای مختلف سیکل طراحی شده است چرا که در روزهای مختلف سیکل قاعدگی احتمال بارداری متفاوت است .

اسپرم حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از ورود به واژن توانایی زنده ماندن دارد پس اگر حداکثر ۳ روز قبل از تخمک گذاری وارد بدن زن شده باشد میتواند به احتمال زیاد تا زمان تخمک گذاری زنده مانده باشد و سبب لقاح و بارداری شود.

از طرفی تخمک نیز پس از آزادی ۲۴ تا نهایتا" ۴۸ ساعت زنده می ماند. از آنجائیکه زمان تخمک گذاری با احتمال ۱۲ ساعت پس و پیش شدن محاسبه میگردد فرض بر اینست که تخمک از زمان محاسبه تخمک گذاری احتمالی تا حداکثر ۳ روز بعد توانایی زنده ماندن داشته باشد. نتیجه اینکه بیشترین احتمال وقوع بارداری متعاقب نزدیکی طی زمان ۳ روز قبل تا ۳ روز پس از تخمک گذاری متصور است.

به دوره بین سه روز قبل تا سه روز بعد از تخمک گذاری ، دوره حداکثر احتمال بارداری و به زمان های قبل از این دوره و پس از آن نیز دوره مطمئن گفته میشود. توصیه اکید می گردد تا در نزدیکی ها طی دوره حداکثر احتمال بارداری از روش موقت و مطمئن جلوگیری استفاده شود. ( توضیح آنکه چون بیشترین میل و لذت جنسی حاصل از نزدیکی حول و حوش تخمک گذاری دیده می شود توصیه به عدم نزدیکی در دوره حداکثر احتمال بارداری چندان منطقی به نظر نمی رسد.)

محاسبه دوره های فوق از چهار  طریق امکانپذیر است :

1.روش تقویمی

2.بررسی ترشحات گردن رحم

3.تغییرات درجه حرارت پایه بدن.

4.کیت تخمک گذاری

روش تقویمی

در این روش دوره های فوق از روی توالی روزهای سیکل قاعدگی محاسبه میشود.بسته به منظم بودن یا نبودن سیکل نحوه محاسبه متفاوت است.
در سیکل های قاعدگی منظم ابتدا روز تخمک گذاری حساب شده سپس دوره های ذکر شده تعیین میگردد. مثلا"در خانمی که سیکل قاعدگی ۲۷ روزه دارد ، روز تخمک گذاری روز ۱۳ سیکل است پس بین روزهای ۱۰ و ۱۶ دوره حداکثر احتمال بارداری است و روزهای قبل از۱۰ و بعد از ۱۶ دوره مطمئن را تشکیل میدهند.

اما در سیکل های نامنظم محاسبه دوره ها اندکی مشکل تر است.برای استفاده از روش تقویمی خانمی که سیکل نامنظم دارد ابتدا باید بین شش ماه تا یکسال تعداد روز های سیکل قاعدگی خود را یادداشت کند تا دامنه تغییرات آن یعنی حداقل و حداکثر ایام سیکل وی مشخص گردد.سپس از عدد حداقل ۱۸ و از عدد حداکثر ۱۱ را کم کند. اعداد به دست آمده دو طرف دوره حداکثر احتمال بارداری را مشخص می نمایند.

مثلا" در خانمی که روزهای سیکل قاعدگی وی طی ماه های اخیر ۳۰ ، ۲۸ ، ۳۱ ، ۲۹ ، ۳۰ ، ۲۸ ، ۲۹ ، ۳۰ ، ۳۱ ، ۲۸ و ۳۰ روز بوده است، کمترین دوره سیکل 28 روز و بیشترین دوره آن 31 روز است؛لذا دوره حداکثر احتمال بارداری بین روزهای ۱۰ (۱۸ - ۲۸ ) و ۲۰ (۱۱ – ۳۱ ) خواهد بود و روزهای قبل از دهم سیکل و بعد از بیستم سیکل دوره مطمئن خواهد بود.

هر چه سیکل قاعدگی نامنظم تر باشد یعنی اختلاف بین کمترین و بیشترین روزهای طول سیکل بیشتر باشد طول دوره حداکثر احتمال بیشتر و در نتیجه طول دوره مطمئن کوتاهتر خواهد بود.
ضریب شکست کلی روش تقویمی در حدود ۱۱ درصد است.

بررسی ترشحات گردن رحم

ترشحات رحم که از سرویکس خارج شده و در واژن دیده میشود قبل از تخمک گذاری رقیق و شفاف است ولی پس از افزایش پروژسترون پس از تخمک گذاری غلیظ و کدر میشود. حداکثر لغزندگی این ترشحات حول و حوش تخمک گذاری است. در صورتیکه ترشحات رحم هرروز بررسی شود هرگاه این لغزندگی حداکثری دیده شود نشانه وقوع قریب الوقوع تخمک گذاری است و تا چهار روز پس از آن احتمال بارداری زیاد است.
از معایب عمده این روش اینست که اولا" بررسی ترشحات مشکل است و ثانیا" دوره مطمئن قبل از تخمک گذاری قابل محاسبه نیست.
در کل ضریب شکست این متد بالا و در حدود ۴۰ درصد است.

تغییرات دمای پایه بدن

یکی دیگر از اثرات پروژسترون در بدن زن ایجاد تب در حدود نیم درجه است پس از این خصوصیت میتوان بعنوان نشانه تخمک گذاری استفاده نمود. در این روش یک خانم باید هرروز بمحض بیداری قبل از خروج از رختخواب درجه حرارت بدن خود را اندازه بگیرد. روش اندازه گیری نیز در تمامی روزها باید یکسان باشد. حال هرگاه یک جهش حدود نیم درجه ای در درجه حرارت پایه بدن دیده شد دال بر تخمک گذاری است و تا ۳ روز پس از آن نزدیکی با احتمال بالای یارداری همراه است.
این متد سختی روش قبل را ندارد ولی باز هم دوره مطمئن اول را مشخص نمیکند.
ضریب شکست این روش بین ۲۰ تا ۳۰ درصد تخمین زده میشود.

کیت تخمک گذاری

در پایان مرحله فولیکولی به موازات رشد فولیکول‌ها غلظت استرادیول نیز افزایش می‌یابد، طوری که 4 ساعت قبل از تخمک‌گذاری به بیشترین ميزان خود می‌رسد. در پی افزایش استرادیول، هیپوفیز نسبت به GnRH (مترشحه از هیپوتالاموس) حساسیت بیشتری نشان مي‌دهد و مقدار زیادی هورمون‌های گونادوتروپین (به ویژه (LH ترشح می‌کند، طوری که 24 ساعت بعد از اوج (peak) استرادیول، LH یک افزایش ناگهانی (LH Surge) پیدا می کند.

این مرحله همزمان با پایان مرحلة فولیکولی و تقریباً 16 تا 18 ساعت قبل از وقوع تخمک‌گذاری روي مي‌دهد. برای اندازه‌گیری LH Surge می‌توان از کیت‌های تعیین روز تخمک گذاری استفاده کرد که در آنها از نمونة ادرار که ترجیحاً بین 10 صبح تا 8 شب، در 4- 3 روز متوالی (با توجه به طول دورة قاعدگی هر خانم و طبق جدول سیکل قاعدگی) تهیه شده، براي تعیین LH Surge استفاده می‌شود.

حداکثر مدت نگه داری نمونه قبل از انجام تست در حرارت اتاق تا 8 ساعت و در یخچال تا 24 ساعت است.

شیردهی

در زمان قدیم بصورت تجربی دیده شده بود که زنانی که بچه های خود را خودشان شیر میدهند به نسبت سایر زنان دیرتر مجددا" باردار میشوند. پس از بررسی هایی که انجام شد اثبات شد که شیردهی سبب مهار تخمک گذاری می شود به این شرط که حداکثر تحریک نوک سینه مادر در شیردهی توسط شیرخوار انجام شود یعنی بچه فقط و فقط از شیر مادر تغذیه گردد. لذا این روش حداکثر شش ماه پس از زایمان قابل اعتماد است زیرا بچه بعد از شش ماهگی شروع به خوردن غذا نموده از شیر خوردن او کم میشود.