سلولز از مهم ترين تركيبات كاغذ به شمار مي آيد. الياف سلولزي به صورت فشرده و نامنظم داخل يكديگر قرار گرفته و اين ابزار نوشتن را تشكيل مي دهند. كاغذ از خمير كتان ، كنف ، پنبه و … ساخته مي شود. از مهم ترين گياهاني كه براي تهيه ي كاغذ استفاده مي شوند ، مي توان بامبو ، درخت اكاليپتوس ، راش ، شاه بلوط ، صنوبر ، سپيدار و … را نام برد.
مرغوبيت اين كالا به مواد اوليه اي كه در ساخت آن به كار رفته است بستگي دارد. درجه ي كيفي كاغذ هاي مختلف با توجه به نوع مصرف آن ها با هم متفاوت است. انواع مختلف اين محصول ، از لحاظ مقاومت ، بهداشتي بودن ، صافي و يكدستي ، ضد آب بودن و كيفيت چاپ روي كاغذ با هم فرق دارند. كاغذ هاي نامرغوب سطح ناهمواري دارند و عمل نوشتن و چاپ روي آن ها بسيار مشكل است.
درجه ي شفافيت اين كاغذ ها كم بوده و در برابر سوراخ شدن و پارگي مقاومت كمي از خود نشان مي دهند. علاوه بر آن در مقابل نور و رطوبت دوام چنداني ندارند. در ادامه مي خواهيم به تمامي عوامل آسيب زايي كه در پايين آوردن كيفيت كاغذ و تخريب آن نقش دارند بپردازيم و روش هاي نگهداري كاغذ در كارخانه ها را بيان كنيم.
رطوبت و دماي نامناسب ، مهم ترين عوامل آسيب زا
هنگام انبارداري كاغذ و جاب ه جايي كارتن ها به محل ديگر نمي توان از اثرات دما و رطوبت چشم پوشي كرد. از دهه هاي پيشين نيز بسياري از متخصصان براي اندازه گيري اين دو اثر زيانبار روي تركيبات كاغذ ، اندازه گيري هاي زيادي انجام دادند و براي تنظيم دما و رطوبت محيط ، استانداردهايي را تعريف كردند.
رطوبت عامل آسيب زايي است كه به بافت هاي كاغذي حمله كرده و عمر كاغذ را كم مي كند. به همين دليل براي نگهداري كاغذ ها ، كتاب ها و اسناد و مدارك مهم ادارات ، بايد از شيوه هاي نگهداري آن ها كاملا آگاه باشيم تا كيفيتشان در طي گذر زمان حفظ شود.
بديهي است كه رطوبت و دماي محيط روي فرايند هاي تكميل و مراحل چاپ روي كارتن ، كاغذ و مقوا هاي مختلف اثر گذار است. عدم نگهداري كاغذ و در نتيجه رطوبت بيش از حد باعث كيفيت بد چاپ ، تركيب نادرست رنگ ها و يا چروك شدن كاغذها مي شود. اين اثرات در شرايط نامساعد دمايي ، نظير گرما يا سرماي بسيار بالا تشديد مي شود.
استفاده از كاغذ هاي خيس در دستگاه هاي فتوكپي ، باعث گير كردن كاغذ در دستگاه مي شود. در چنين شرايطي ، دستگاه قادر به جدا كردن صفحات از يكديگر نبوده و كاغذ هاي خروجي چروك مي شوند. اين موارد مي توانند در كاركرد دستگاه كپي اختلال ايجاد كرده و هزينه هاي بيشتري را به همراه داشته باشند.
در مقابل اگر ميزان رطوبت محيط از يك حد مجاز كم تر باشد ، اثرات نامطلوبي روي كيفيت كاغذ ها باقي مي گذارد. پيگيري اين موضوع در سرماي شديد هوا از اهميت بيشتري برخوردار است. در فصول سرد سال سيستم هاي گرمايشي ، هواي محيط داخل را خشك مي كنند.
خشكي بيش از حد هوا ، الكتريسيته ي ساكن در كاغذ ها ايجاد مي كند. لبه هاي كاغذ چروك مي خورد و ممكن است هنگام قرار گرفتن در دستگاه چاپ ، ورقه ها به هم چسبيده باشند. اما در اين مواقع راهكار چيست؟ آيا روشي براي تنظيم بخار و رطوبت موجود در هوا وجود دارد؟ اگر مي خواهيد به پاسخ اين سوالات برسيد ، در ادامه همراه ما باشيد.
استفاده از دستگاه هاي تنظيم رطوبت هوا براي نگهداري كاغذ و مقوا
بسياري از كارخانه ها براي تنظيم بخار و رطوبت موجود در هوا مجبورند كه از دستگاه هاي رطوبت سنج استفاده كنند. اين دستگاه مقدار نم موجود در هوا را اندازه مي گيرد. دقت اندازه گيري اين وسيله در انواع مختلف آن متفاوت است.
بسياري از مدل هاي صنعتي رطوبت سنج ، بر اساس بيشترين و كمترين ميزان مجاز رطوبت ، تنظيم شده است. به طوري كه اگر نم موجود در هوا از حد مجاز خارج شود ، به صورت آلارم از سمت دستگاه اعلام مي شود.
يك ابزار رطوبت گير ، هواي مرطوب را به سمت داخل مي كشد و پس از حذف رطوبت آن ، هواي خشك را به محيط وارد مي كند. با از بين رفتن نم موجود در هوا سرد سازي صورت مي گيرد. البته عملكرد برخي از رطوبت گير ها در فرايند نگهداري كاغذ و مقوا ، به صورت پاكسازي رطوبت موجود در هوا توسط مواد جاذب است.
- اثرات نا مطلوب رطوبت بيش از حد روي كاغذ
يك كاغذ چروك و موج دار ، هنگام استفاده در دستگاه پرينتر و يا چاپ روي كارتن ، مقوا و كاغذ ، دردسر هاي فراواني ايجاد مي كند. اگر ميزان رطوبت ورقه هاي كاغذ از رطوبت محيط كارخانه بيشتر باشد ، لبه هاي كاغذ جمع مي شوند. اين مورد بيشتر در فصل زمستان به دليل استفاده از وسايل گرمايشي اتفاق مي افتد.
براي جلوگيري از بروز اين مشكل و نگهداري كاغذ ها ، بايد كاغذ و مقوا در يك مكان گرم و خشك قرار گيرند. لازم است كه از بسته بندي هاي ضد آب نگهداري كاغذ ها استفاده شود. سعي كنيد هنگام استفاده از اين محصول ، به تعداد مورد نياز كاغذ خارج شود و بقيه در بسته بندي ضد رطوبت خود باقي بمانند.
البته اين نكته را مد نظر داشته باشيد كه انواع مختلف كاغذ با درجه كيفيت هاي مختلف ، ميزان رسانندگي گرمايي متفاوتي دارند و براي رسيدن به يك تعادل دمايي با محيط اطراف به زمان هاي گوناگوني نياز دارند.
از ديگر اثرات نامطلوبي كه عدم نگهداري كاغذ و در نتيجه ايجاد رطوبت روي كاغذ ها به جا مي گذارد ، هلالي شدن و تا شدن كاغذ است. جوهر روي يك كاغذ مرطوب پخش مي شود و انتقال رنگ و نوشته روي آن به درستي صورت نمي گيرد. تصاوير روي كاغذ هاي خيس محو و تار مي افتند و دوتايي مي شوند.
علاوه بر اين ها نم بيش ازحد كاغذ ، پيوند بين الياف كاغذ را از بين برده و با تغيير شكل فيبر هاي تشكيل دهنده ي كاغذ ، ابعاد آن را تغيير داده و مشكلات بعدي كه كاهش كيفيت در انتقال رنگ است را به همراه خواهد داشت.
- دماي نامناسب عاملي براي تخريب كاغذ
علاوه بر رطوبت ، اندازه گيري دما براي يك محيط كارگاه يا كارخانه براي نگه داري كاغذ و مقوا بايد بسيار دقيق باشد. گرما و حرارت بالا باعث پيچ دار شدن كاغذ مي شود. يكي از متداول ترين ابزار تعيين دما ، ترمومتر است. دقت بالا ، دامنه هاي اندازه گيري دما ، پاسخ دهي سريع و مقايسه ي همزمان دماي مكان هاي مختلف ، توسط اين ابزار به طور دقيق سنجيده مي شود.
جذب نور هاي مرئي و غير مرئي توسط كاغذ ها ، به مرور زمان باعث تغيير در رنگ و ساختار كاغذ مي شود. تركيبات پليمري كاغذ ، نور شديد خورشيد و ديگر تشعشعات پر انرژي را جذب مي كنند. اين موضوع باعث پاره شدن زنجير هاي مولكولي پليمر مي شود و خواص كاغذ را از لحاظ فيزيكي و شيميايي تحت تاثير قرار مي دهد.
عدم نگهداري كاغذ موجب كاهش شفافيت و مقاومت كاغذ در برابر پارگي و سوراخ شدن مي شود . استفاده از لامپ هاي تنگستن و مهتابي در محيط كارخانه شديدا به كاغذ آسيب رسانده و به مرور بافت كاغذ را از بين مي برد. بهترين منابع نوري براي محيطي كه كاغذ در آن ها نگهداري مي شود ، لامپ هاي ال اي دي هستند.
- حضور گرد و غبار و پوسيدگي كاغذ
گرد و غبار نسبت به ديگر عوامل نور ، گرما و رطوبت ، اثر گذاري كمتري در تخريب كاغذ دارد. اما نمي توان از تاثيرات منفي اين عامل در روند نگهداري كاغذ و مقوا غافل شد.
براي نگهداري كاغذ در كارخانه ها ، چه موارد ديگري را بايد رعايت كرد؟
هنگام جابجايي كاغذ ها از دستكش تميز استفاده كنيد. دست كثيف ، لكه هاي روغن و چربي را روي كاغذ به جا مي گذارد. ممكن است آفات و حشرات موذي مثل سوسك ، موش و … از كاغذ ها به عنوان خوراكي و محل سكونت خود استفاده كنند. به همين دليل بايد راهكار هايي براي حل اين مشكل پيدا كنيد.
اگر تعداد بسته هايي كه روي هم چيده مي شوند از حد مجاز فراتر رود ، به كارتن هاي زيرين فشار وارد مي شود و در كاغذ و مقوا خميدگي به وجود مي آورد.