آلزایمر را میتوان از جمله بیماری‌های شایع در بین سالمندان دانست. خوشبختانه امروزه روش‌های متعددی برای بهبود مبتلایان به این بیماری و کاهش تأثیر آن در زندگی روزمره سالمندان به وجود آمده است. آشنایی با بیماری آلزایمر در سالمندان از جمله مواردی است که چه در سطح جامعه و چه به طور تخصصی باید نسبت به آن اقدام کرد.
علت ابتلا به بیماری آلزایمر در سالمندان
سن بالا باعث آلزایمر نمی‌شود، اما مهم‌ترین عامل خطر شناخته شده برای این بیماری است. تعداد افراد مبتلا به بیماری آلزایمر پس از ۶۵ سالگی تقریباً هر ۵ سال دو برابر می‌شود.
دانشمندان در حال مطالعه بر روی این موضوع هستند که چگونه تغییرات مرتبط با افزایش سن در مغز ممکن است به نورون‌ها آسیب رسانده، بر انواع دیگر سلول‌های مغزی تأثیر بگذارد و موجب ایجاد آلزایمر شود. این تغییرات مرتبط با افزایش سن شامل آتروفی (کوچک شدن) بخش‌های خاصی از مغز، التهاب، آسیب عروقی، تولید مولکول‌های ناپایدار (به نام رادیکال‌های آزاد) و تجزیه تولید انرژی در سلول‌ها می‌شود.
با این حال، سن بالا تنها یکی از عوامل ابتلا به بیماری آلزایمر است. بسیاری از مردم تا دهه ۹۰ زندگی خود و حتی بعد از آن نیز دچار زوال عقل نخواهد شد. در ادامه شناخت بیماری آلزایمر در سالمندان، به عوامل بهداشتی و محیطی در این زمینه می‌پردازیم.
عوامل بهداشتی، محیطی و سبک زندگی
تحقیقات نشان می‌دهد که مجموعه‌ای فراتر از عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد و سیر صعودی آن نقش داشته باشد. به عنوان مثال، در رابطه بین زوال شناختی و شرایط عروقی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا و همچنین بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و چاقی، مطالعات زیادی انجام شده است.
تحقیقات در حال انجام به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که آیا کاهش عوامل خطر این چنینی ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد یا خیر. رژیم غذایی مغذی، فعالیت بدنی، مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های تحریک‌کننده ذهنی، همگی موجب افزایش حفظ سلامتی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر شده‌اند. این موارد همچنین به کاهش خطر زوال شناختی نیز کمک خواهند کرد. مطالعات زیادی مرتبط با این موضوع در حال انجام است.
بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از چندین روش و ابزار برای کمک به تشخیص اینکه آیا فردی که مشکل حافظه دارد به بیماری آلزایمر مبتلا است یا خیر، استفاده می‌کنند. به طور کلی برای تشخیص آلزایمر، از روش‌های زیر کمک گرفته می‌شود:
از فرد و یکی از اعضای خانواده یا دوست او در مورد سلامت کلی، استفاده از داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه، رژیم غذایی، مشکلات پزشکی گذشته، توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و تغییرات رفتاری و شخصیتی سؤالاتی پرسیده خواهد شد.
آزمون‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان
آزمایش‌های پزشکی استاندارد، مانند آزمایش خون و ادرار برای شناسایی بیماری آلزایمر در سالمندان
اسکن مغزی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
این آزمایش‌ها ممکن است تکرار شوند تا به پزشکان اطلاعاتی در مورد چگونگی تغییر حافظه و سایر عملکردهای شناختی فرد در طول زمان داده شود. تمامی موارد بالا باید به دقت انجام گردد تا پزشک بتواند نظر درستی در مورد زوال عقل فرد بدهد. در بسیاری از موارد، فرد دچار آلزایمر نشده و زوال عقل به دلیل علت دیگری مانند سکته مغزی، تومور، بیماری پارکینسون، اختلالات خواب، عوارض جانبی دارو، عفونت و … رخ داده است و برگشت‌پذیر خواهد بود.
اگر تشخیص پزشک آلزایمر باشد، عدم تعویق شروع درمان بیماری می‌تواند به حفظ عملکرد روزانه برای مدتی کمک کند. تشخیص زودهنگام به خانواده‌ها کمک خواهد کرد تا برای آینده برنامه‌ریزی کنند. علاوه بر این، تشخیص زودهنگام فرصت‌های بیشتری برای شرکت در کارآزمایی‌های بالینی یا سایر مطالعات تحقیقاتی جهت آزمایش درمان‌های جدید احتمالی برای آلزایمر در اختیار افراد قرار می‌دهد.
بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از چندین روش و ابزار برای کمک به تشخیص اینکه آیا فردی که مشکل حافظه دارد به بیماری آلزایمر مبتلا است یا خیر، استفاده می‌کنند. به طور کلی برای تشخیص آلزایمر، از روش‌های زیر کمک گرفته می‌شود:
از فرد و یکی از اعضای خانواده یا دوست او در مورد سلامت کلی، استفاده از داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه، رژیم غذایی، مشکلات پزشکی گذشته، توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و تغییرات رفتاری و شخصیتی سؤالاتی پرسیده خواهد شد.
آزمون‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان
آزمایش‌های پزشکی استاندارد، مانند آزمایش خون و ادرار برای شناسایی بیماری آلزایمر در سالمندان
اسکن مغزی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
این آزمایش‌ها ممکن است تکرار شوند تا به پزشکان اطلاعاتی در مورد چگونگی تغییر حافظه و سایر عملکردهای شناختی فرد در طول زمان داده شود. تمامی موارد بالا باید به دقت انجام گردد تا پزشک بتواند نظر درستی در مورد زوال عقل فرد بدهد. در بسیاری از موارد، فرد دچار آلزایمر نشده و زوال عقل به دلیل علت دیگری مانند سکته مغزی، تومور، بیماری پارکینسون، اختلالات خواب، عوارض جانبی دارو، عفونت و … رخ داده است و برگشت‌پذیر خواهد بود.
اگر تشخیص پزشک آلزایمر باشد، عدم تعویق شروع درمان بیماری می‌تواند به حفظ عملکرد روزانه برای مدتی کمک کند. تشخیص زودهنگام به خانواده‌ها کمک خواهد کرد تا برای آینده برنامه‌ریزی کنند. علاوه بر این، تشخیص زودهنگام فرصت‌های بیشتری برای شرکت در کارآزمایی‌های بالینی یا سایر مطالعات تحقیقاتی جهت آزمایش درمان‌های جدید احتمالی برای آلزایمر در اختیار افراد قرار می‌دهد.
نشانه‌های بیماری آلزایمر در سالمندان
مشکلات حافظه معمولاً یکی از اولین نشانه‌های اختلال شناختی مرتبط با آلزایمر است. برخی از افراد مبتلا به مشکلات حافظه، از وضعیتی با نام اختلال شناختی خفیف یا ام سی ای رنج می‌برند. در این حالت افراد از مشکلات حافظه رنج می‌برند، اما علائم آنها با زندگی روزمره آنها تداخلی ندارد.
مشکلات حرکتی و مشکلات حس بویایی نیز با ام سی ای مرتبط است. افراد مسن مبتلا به ام سی ای در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر هستند، اما همه افراد مبتلا به mci دچار آلزایمر نخواهند شد. حتی برخی به حالت عادی خود برخواهند گشت.
علائم مشکلات مربوط به حافظه از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای بسیاری، کاهش جنبه‌های شناختی، مانند واژه‌یابی، مسائل بینایی فضایی، و اختلال در استدلال یا قضاوت ممکن است نشانه‌ای از مراحل اولیه بیماری آلزایمر در سالمندان باشد.
محققان در حال مطالعه نشانگرهای زیستی (علائم بیولوژیکی بیماری که در تصاویر مغز، مایع مغزی نخاعی و خون یافت می‌شوند) برای تشخیص تغییرات اولیه در مغز افراد مبتلا به MCI و در افرادی که از نظر شناختی ممکن است در معرض خطر آلزایمر باشند، هستند. قبل از اینکه بتوان از این تکنیک‌ها به طور گسترده و معمول برای تشخیص آلزایمر در مراکز بهداشتی استفاده کرد، تحقیقات بیشتری باید انجام گیرد.
آلزایمر خفیف تا متوسط
با بدتر شدن آلزایمر، افراد مشکلات شناختی بیشتری را تجربه می‌کنند. این مشکلات می‌تواند شامل سرگردانی و گم شدن، مشکل در مدیریت مالی و پرداخت قبوض، تکرار سؤالات، زمان طولانی‌تر برای انجام کارهای عادی روزانه و تغییرات شخصیتی و رفتاری باشد. آلزایمر افراد مسن اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شود.
در این مرحله، آسیب در مناطقی از مغز که زبان، استدلال، تفکر آگاهانه و پردازش حسی را کنترل می‌کنند (مانند توانایی تشخیص صحیح صداها و بوها) رخ می‌دهد. در مراحل بعد، از دست دادن حافظه و سردرگمی بدتر می‌شود و افراد در شناخت خانواده و دوستان دچار مشکل خواهند شد.
آنها ممکن است نتوانند چیزهای جدیدی یاد بگیرند و کارهای چند مرحله‌ای مانند لباس پوشیدن یا کنار آمدن با موقعیت‌های جدید را انجام دهند. علاوه بر این، در این مرحله ممکن است توهم، هذیان و پارانویا داشته باشند و به صورت تکانشی رفتار کنند. در ادامه مبحث آشنایی با بیماری آلزایمر در سالمندان به آلزایمر شدید می‌پردازیم.
آلزایمر شدید
در آلزایمر شدید، بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید نمی‌توانند ارتباط برقرار نمایند و برای مراقبت از سلامت خود کاملاً به دیگران وابسته هستند. در نزدیکی پایان عمر، فرد ممکن است بیشتر یا تمام اوقات در رختخواب باشد، زیرا بدن وی به طور کامل از کار می‌افتد.
آیا بیماری آلزایمر ارثی است؟
دو نوع آلزایمر وجود دارد، آلزایمر با شروع زودرس و آلزایمر با شروع دیررس. هر دو نوع دارای یک بخش ژنتیکی هستند. اکثر افراد مبتلا به آلزایمر دیررس معمولاً در اواسط دهه شصت زندگی خود دچار این بیماری شده‌اند.
محققان ژن خاصی را پیدا نکرده‌اند که به طور مستقیم باعث بروز دیررس بیماری آلزایمر شود. با این حال، وجود یک نوع ژنتیکی از ژن آپولیپوپروتئین E (APOE) در کروموزوم ۱۹ خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. ژن APOE در ساخت بخشی نقش دارد که به حمل کلسترول و سایر انواع چربی در جریان خون افراد کمک می‌کند.
APOE در چندین شکل مختلف وجود دارد. هر فرد دو APOE را به ارث می برد (یکی از هر والد بیولوژیک). APOE ε۲ نسبتاً نادر است و ممکن است محافظتی در برابر بیماری ایجاد کند. اگر آلزایمر در فردی با این مورد اتفاق بیفتد، معمولاً در اواخر زندگی بیماری شدت بیشتری خواهد داشت. اعتقاد بر این است که APOE ε۳، نقشی خنثی در ابتلا به این بیماری ایفا می‌کند (نه خطر را کاهش می‌دهد و نه موجب افزایش آن خواهد شد).
APOE ε۴ خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سالمندان را افزایش می‌دهد و با شروع بیماری در سنین بالاتر مرتبط است. حدود ۲۵ درصد افراد کل جهان دارای یک نسخه از APOE ɛ۴ و ۲ تا ۳ درصد دارای دو نسخه هستند.
ژن عامل خطر بیماری آلزایمر در سالمندان
APOE ε۴ ژن عامل خطر نامیده می‌شود؛ زیرا خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش می‌دهد. با این حال، به ارث بردن APOE ε۴ به این معنی نیست که فرد قطعاً به آلزایمر مبتلا خواهد شد. برخی از افراد دارای APOE ε۴ هرگز به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و برخی دیگر که به آلزایمر مبتلا شده‌اند هیچ نوع ژن APOE ε۴ در بدن آنها دیده نشده است.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که اشکال نادر APOE ممکن است افراد را در برابر بیماری آلزایمر محافظت کنند. برای تعیین اینکه چگونه این تغییرات ممکن است شروع بیماری را به تأخیر بیندازند یا خطر ابتلا را کاهش دهند، به مطالعات بیشتری نیاز است.
کودکی که مادر یا پدرش دارای جهش ژنتیکی یکی از این سه ژن است، شانس بالایی برای به ارث بردن آن جهش را دارد. اگر جهش ارثی باشد، احتمال ابتلای کودک به بیماری آلزایمر زودرس بسیار زیاد است. تحقیقات نشان داده است که برای سایر موارد آلزایمر زودرس، سایر مؤلفه‌های ژنتیکی دخیل هستند. مطالعات دیگری جهت شناسایی انواع خطر ژنتیکی اضافی ادامه دارد.
ابتلا به سندرم داون خطر ابتلا به بیماری آلزایمر زودرس را افزایش می‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون با بالا رفتن سن دچار آلزایمر می‌شوند که علائم آن در دهه ۵۰ یا ۶۰ سالگی ظاهر می‌شود. محققان علت این امر را وجود یک نسخه اضافی از کروموزوم ۲۱ که حامل ژن APP است در این افراد می‌دانند. به طور کلی میتوان گفت احتمال به ارث رسیدن بیماری آلزایمر در سالمندان وجود دارد.
بیماری آلزایمر با شروع زودرس
بیماری آلزایمر زودرس نادر است و کمتر از ۱۰ درصد از کل افراد مبتلا به آلزایمر را شامل می‌شود. این نوع آلزایمر معمولاً بین ۳۰ سالگی و اواسط ۶۰ سالگی فرد رخ می‌دهد. برخی موارد این بیماری به دلیل تغییر ارثی در یکی از سه ژن گفته شده ایجاد می‌شود. سه جهش تک ژنی مرتبط با بیماری آلزایمر زودرس عبارت‌اند از:
پروتئین پیش ساز آمیلوئید (APP) روی کروموزوم ۲۱
پرسنیلین ۱ (PSEN1) روی کروموزوم ۱۴
پرسنیلین ۲ (PSEN2) روی کروموزوم ۱
جهش در این ژن‌ها منجر به تولید پروتئین‌های غیرطبیعی می‌شود که با بیماری آلزایمر مرتبط هستند. هر یک از این جهش‌ها در تجزیه APP نقش دارند، یعنی همان پروتئینی که عملکرد دقیق آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. این تجزیه بخشی از فرایندی است که اشکال مضر پلاک‌های آمیلوئید را تولید می‌کند، همان موردی که نشانه بیماری آلزایمر است.
آزمایش ژنتیک برای بیماری آلزایمر
آزمایش خون می‌تواند مشخص کند که فرد دارای کدام نوع از APOE است، اما نتایج نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چه فرد به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شود یا خیر. در حال حاضر، آزمایش APOE عمدتاً در محیط‌های تحقیقاتی برای شناسایی شرکت‌کنندگان در معرض خطر ابتلا به آلزایمر استفاده می‌شود.
این آزمایش‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا به دنبال تغییرات اولیه مغز در شرکت کنندگان باشند و اثربخشی درمان‌های ممکن را برای درمان بیماری آلزایمر در سالمندان با پروفایل های APOE مختلف مقایسه کنند. آزمایش ژنتیک نیز توسط پزشکان برای کمک به تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر و آزمایش افرادی با سابقه خانوادگی قوی آلزایمر یا یک بیماری مغزی مرتبط استفاده می‌شود.
آزمایش ژنتیکی برای APOE یا سایر انواع ژنتیکی نمی‌تواند احتمال ابتلای فرد به بیماری آلزایمر را تعیین کند،زیرا فقط ژن‌های عامل خطر فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. محققان بر این باورند که آزمایش ژنتیکی هرگز نمی‌تواند بیماری آلزایمر را با دقت ۱۰۰ درصد پیش‌بینی کند، زیرا بسیاری از عوامل دیگر بر پیشرفت آن تأثیر خواهند گذاشت.
درمان بیماری آلزایمر در سالمندان
آلزایمر پیچیده است و بنابراین بعید است که هر دارو یا روش درمانی دیگری بتواند آن را در همه افراد مبتلا به این بیماری درمان کند. محققان در حال بررسی راه های بسیاری برای به تاخیر انداختن یا پیشگیری از بیماری و همچنین درمان علائم این بیماری هستند. در آزمایشات بالینی در حال انجام، دانشمندان در حال توسعه و آزمایش چندین درمان احتمالی هستند.
درمان‌های دارویی زیادی با هدف انواع مداخلات بیماری و همچنین رویکردهای غیردارویی مانند فعالیت بدنی، رژیم غذایی، آموزش شناختی و ترکیبی از این موارد تحت مطالعه هستند. همان‌طور که ما درمان‌های زیادی برای بیماری‌های قلبی و سرطان داریم، احتمالاً به گزینه‌های زیادی برای درمان آلزایمر نیاز خواهیم داشت. پزشکی دقیق یا precision medicine (دریافت درمان مناسب به فرد مناسب در زمان مناسب) احتمالاً نقش مهمی در این زمینه‌ایفا خواهد کرد.
داروهایی برای حفظ عملکرد ذهنی در بیماری‌های حافظه
چندین دارو برای درمان علائم بیماری آلزایمر در سالمندان توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده است. دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین برای درمان علائم بیماری‌های حافظه در سطح خفیف تا متوسط استفاده می‌شود. دونپزیل، ممانتین، پچ ریواستیگمین و داروی ترکیبی ممانتین و دونپزیل برای درمان علائم متوسط تا شدید آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همه این داروها با تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی (موادی شیمیایی که پیام‌ها را بین نورون‌های مغزی منتقل می‌کنند) کار خواهند کرد. این داروها ممکن است به کاهش علائم و کمک به مشکلات رفتاری خاص کمک نمایند. با این حال، این داروها روند بیماری زمینه‌ای را تغییر نمی‌دهند. آنها برای برخی افراد مؤثر هستند و تنها فقط برای مدت محدودی مؤثر خواهند بود.
داروهایی برای درمان روند بیماری آلزایمر زمینه‌ای
آدوکانوماب اولین درمان اصلاح‌کننده بیماری به شمار می‌رود که توسط FDA برای درمان بیماری آلزایمر تأیید شده است. این دارو به کاهش رسوب آمیلوئید در مغز کمک کرده و ممکن است به کند کردن پیشرفت آلزایمر کمک نماید، اگرچه هنوز نشان داده نشده است که بر نتایج بالینی دیگر مانند پیشرفت زوال شناختی یا زوال عقل تأثیر بگذارد.
آدوکانوماب از طریق برنامه تسریع شده FDA تأیید شده است. این فرایند پس از این مرحله، نیاز به یک مطالعه اضافی برای تأیید سود بالینی مورد انتظار دارد. اگر کارآزمایی بعدی نتواند مزایای بالینی این دارو را تأیید کند، FDA ممکن است تأیید دارو را لغو کند. انتظار می‌رود نتایج فاز ۴ کارآزمایی بالینی آدوکانوماب جهت درمان بیماری آلزایمر در سالمندان تا اوایل سال ۲۰۳۰ در دسترس قرار بگیرند.
مدیریت بیماری آلزایمر در سالمندان
علائم رفتاری رایج آلزایمر شامل بی خوابی، سرگردانی، بی قراری، اضطراب و پرخاشگری است. دانشمندان در حال یادگیری علت بروز این علائم هستند و در حال مطالعه درمان‌های جدید (دارویی و غیردارویی) برای مدیریت این عوارض هستند. تحقیقات نشان داده است که درمان علائم رفتاری می‌تواند افراد مبتلا به آلزایمر را آرام‌تر کرده و مراقبت از آنان را راحت‌تر کند.
عوامل بهداشتی، محیطی و سبک زندگی
تحقیقات نشان می‌دهد که مجموعه‌ای فراتر از عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد و سیر صعودی آن نقش داشته باشد. به عنوان مثال، در رابطه بین زوال شناختی و شرایط عروقی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا و همچنین بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و چاقی، مطالعات زیادی انجام شده است.
تحقیقات در حال انجام به ما کمک می‌کند تا بفهمیم که آیا کاهش عوامل خطر این چنینی ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد یا خیر. رژیم غذایی مغذی، فعالیت بدنی، مشارکت اجتماعی و فعالیت‌های تحریک‌کننده ذهنی، همگی موجب افزایش حفظ سلامتی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر شده‌اند. این موارد همچنین به کاهش خطر زوال شناختی نیز کمک خواهند کرد. مطالعات زیادی مرتبط با این موضوع در حال انجام است.
بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از چندین روش و ابزار برای کمک به تشخیص اینکه آیا فردی که مشکل حافظه دارد به بیماری آلزایمر مبتلا است یا خیر، استفاده می‌کنند. به طور کلی برای تشخیص آلزایمر، از روش‌های زیر کمک گرفته می‌شود:
از فرد و یکی از اعضای خانواده یا دوست او در مورد سلامت کلی، استفاده از داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه، رژیم غذایی، مشکلات پزشکی گذشته، توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و تغییرات رفتاری و شخصیتی سؤالاتی پرسیده خواهد شد.
آزمون‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان
آزمایش‌های پزشکی استاندارد، مانند آزمایش خون و ادرار برای شناسایی بیماری آلزایمر در سالمندان
اسکن مغزی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
این آزمایش‌ها ممکن است تکرار شوند تا به پزشکان اطلاعاتی در مورد چگونگی تغییر حافظه و سایر عملکردهای شناختی فرد در طول زمان داده شود. تمامی موارد بالا باید به دقت انجام گردد تا پزشک بتواند نظر درستی در مورد زوال عقل فرد بدهد. در بسیاری از موارد، فرد دچار آلزایمر نشده و زوال عقل به دلیل علت دیگری مانند سکته مغزی، تومور، بیماری پارکینسون، اختلالات خواب، عوارض جانبی دارو، عفونت و … رخ داده است و برگشت‌پذیر خواهد بود.
اگر تشخیص پزشک آلزایمر باشد، عدم تعویق شروع درمان بیماری می‌تواند به حفظ عملکرد روزانه برای مدتی کمک کند. تشخیص زودهنگام به خانواده‌ها کمک خواهد کرد تا برای آینده برنامه‌ریزی کنند. علاوه بر این، تشخیص زودهنگام فرصت‌های بیشتری برای شرکت در کارآزمایی‌های بالینی یا سایر مطالعات تحقیقاتی جهت آزمایش درمان‌های جدید احتمالی برای آلزایمر در اختیار افراد قرار می‌دهد.
بیماری آلزایمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از چندین روش و ابزار برای کمک به تشخیص اینکه آیا فردی که مشکل حافظه دارد به بیماری آلزایمر مبتلا است یا خیر، استفاده می‌کنند. به طور کلی برای تشخیص آلزایمر، از روش‌های زیر کمک گرفته می‌شود:
از فرد و یکی از اعضای خانواده یا دوست او در مورد سلامت کلی، استفاده از داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه، رژیم غذایی، مشکلات پزشکی گذشته، توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و تغییرات رفتاری و شخصیتی سؤالاتی پرسیده خواهد شد.
آزمون‌های حافظه، حل مسئله، توجه، شمارش و زبان
آزمایش‌های پزشکی استاندارد، مانند آزمایش خون و ادرار برای شناسایی بیماری آلزایمر در سالمندان
اسکن مغزی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، یا توموگرافی گسیل پوزیترون (PET)
این آزمایش‌ها ممکن است تکرار شوند تا به پزشکان اطلاعاتی در مورد چگونگی تغییر حافظه و سایر عملکردهای شناختی فرد در طول زمان داده شود. تمامی موارد بالا باید به دقت انجام گردد تا پزشک بتواند نظر درستی در مورد زوال عقل فرد بدهد. در بسیاری از موارد، فرد دچار آلزایمر نشده و زوال عقل به دلیل علت دیگری مانند سکته مغزی، تومور، بیماری پارکینسون، اختلالات خواب، عوارض جانبی دارو، عفونت و … رخ داده است و برگشت‌پذیر خواهد بود.
اگر تشخیص پزشک آلزایمر باشد، عدم تعویق شروع درمان بیماری می‌تواند به حفظ عملکرد روزانه برای مدتی کمک کند. تشخیص زودهنگام به خانواده‌ها کمک خواهد کرد تا برای آینده برنامه‌ریزی کنند. علاوه بر این، تشخیص زودهنگام فرصت‌های بیشتری برای شرکت در کارآزمایی‌های بالینی یا سایر مطالعات تحقیقاتی جهت آزمایش درمان‌های جدید احتمالی برای آلزایمر در اختیار افراد قرار می‌دهد.
نشانه‌های بیماری آلزایمر در سالمندان
مشکلات حافظه معمولاً یکی از اولین نشانه‌های اختلال شناختی مرتبط با آلزایمر است. برخی از افراد مبتلا به مشکلات حافظه، از وضعیتی با نام اختلال شناختی خفیف یا ام سی ای رنج می‌برند. در این حالت افراد از مشکلات حافظه رنج می‌برند، اما علائم آنها با زندگی روزمره آنها تداخلی ندارد.
مشکلات حرکتی و مشکلات حس بویایی نیز با ام سی ای مرتبط است. افراد مسن مبتلا به ام سی ای در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر هستند، اما همه افراد مبتلا به mci دچار آلزایمر نخواهند شد. حتی برخی به حالت عادی خود برخواهند گشت.
علائم مشکلات مربوط به حافظه از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای بسیاری، کاهش جنبه‌های شناختی، مانند واژه‌یابی، مسائل بینایی فضایی، و اختلال در استدلال یا قضاوت ممکن است نشانه‌ای از مراحل اولیه بیماری آلزایمر در سالمندان باشد.
محققان در حال مطالعه نشانگرهای زیستی (علائم بیولوژیکی بیماری که در تصاویر مغز، مایع مغزی نخاعی و خون یافت می‌شوند) برای تشخیص تغییرات اولیه در مغز افراد مبتلا به MCI و در افرادی که از نظر شناختی ممکن است در معرض خطر آلزایمر باشند، هستند. قبل از اینکه بتوان از این تکنیک‌ها به طور گسترده و معمول برای تشخیص آلزایمر در مراکز بهداشتی استفاده کرد، تحقیقات بیشتری باید انجام گیرد.
آلزایمر خفیف تا متوسط
با بدتر شدن آلزایمر، افراد مشکلات شناختی بیشتری را تجربه می‌کنند. این مشکلات می‌تواند شامل سرگردانی و گم شدن، مشکل در مدیریت مالی و پرداخت قبوض، تکرار سؤالات، زمان طولانی‌تر برای انجام کارهای عادی روزانه و تغییرات شخصیتی و رفتاری باشد. آلزایمر افراد مسن اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شود.
در این مرحله، آسیب در مناطقی از مغز که زبان، استدلال، تفکر آگاهانه و پردازش حسی را کنترل می‌کنند (مانند توانایی تشخیص صحیح صداها و بوها) رخ می‌دهد. در مراحل بعد، از دست دادن حافظه و سردرگمی بدتر می‌شود و افراد در شناخت خانواده و دوستان دچار مشکل خواهند شد.
آنها ممکن است نتوانند چیزهای جدیدی یاد بگیرند و کارهای چند مرحله‌ای مانند لباس پوشیدن یا کنار آمدن با موقعیت‌های جدید را انجام دهند. علاوه بر این، در این مرحله ممکن است توهم، هذیان و پارانویا داشته باشند و به صورت تکانشی رفتار کنند. در ادامه مبحث آشنایی با بیماری آلزایمر در سالمندان به آلزایمر شدید می‌پردازیم.
آلزایمر شدید
در آلزایمر شدید، بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر شدید نمی‌توانند ارتباط برقرار نمایند و برای مراقبت از سلامت خود کاملاً به دیگران وابسته هستند. در نزدیکی پایان عمر، فرد ممکن است بیشتر یا تمام اوقات در رختخواب باشد، زیرا بدن وی به طور کامل از کار می‌افتد.
آیا بیماری آلزایمر ارثی است؟
دو نوع آلزایمر وجود دارد، آلزایمر با شروع زودرس و آلزایمر با شروع دیررس. هر دو نوع دارای یک بخش ژنتیکی هستند. اکثر افراد مبتلا به آلزایمر دیررس معمولاً در اواسط دهه شصت زندگی خود دچار این بیماری شده‌اند.
محققان ژن خاصی را پیدا نکرده‌اند که به طور مستقیم باعث بروز دیررس بیماری آلزایمر شود. با این حال، وجود یک نوع ژنتیکی از ژن آپولیپوپروتئین E (APOE) در کروموزوم ۱۹ خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. ژن APOE در ساخت بخشی نقش دارد که به حمل کلسترول و سایر انواع چربی در جریان خون افراد کمک می‌کند.
APOE در چندین شکل مختلف وجود دارد. هر فرد دو APOE را به ارث می برد (یکی از هر والد بیولوژیک). APOE ε۲ نسبتاً نادر است و ممکن است محافظتی در برابر بیماری ایجاد کند. اگر آلزایمر در فردی با این مورد اتفاق بیفتد، معمولاً در اواخر زندگی بیماری شدت بیشتری خواهد داشت. اعتقاد بر این است که APOE ε۳، نقشی خنثی در ابتلا به این بیماری ایفا می‌کند (نه خطر را کاهش می‌دهد و نه موجب افزایش آن خواهد شد).
APOE ε۴ خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سالمندان را افزایش می‌دهد و با شروع بیماری در سنین بالاتر مرتبط است. حدود ۲۵ درصد افراد کل جهان دارای یک نسخه از APOE ɛ۴ و ۲ تا ۳ درصد دارای دو نسخه هستند.
ژن عامل خطر بیماری آلزایمر در سالمندان
APOE ε۴ ژن عامل خطر نامیده می‌شود؛ زیرا خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش می‌دهد. با این حال، به ارث بردن APOE ε۴ به این معنی نیست که فرد قطعاً به آلزایمر مبتلا خواهد شد. برخی از افراد دارای APOE ε۴ هرگز به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و برخی دیگر که به آلزایمر مبتلا شده‌اند هیچ نوع ژن APOE ε۴ در بدن آنها دیده نشده است.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که اشکال نادر APOE ممکن است افراد را در برابر بیماری آلزایمر محافظت کنند. برای تعیین اینکه چگونه این تغییرات ممکن است شروع بیماری را به تأخیر بیندازند یا خطر ابتلا را کاهش دهند، به مطالعات بیشتری نیاز است.
کودکی که مادر یا پدرش دارای جهش ژنتیکی یکی از این سه ژن است، شانس بالایی برای به ارث بردن آن جهش را دارد. اگر جهش ارثی باشد، احتمال ابتلای کودک به بیماری آلزایمر زودرس بسیار زیاد است. تحقیقات نشان داده است که برای سایر موارد آلزایمر زودرس، سایر مؤلفه‌های ژنتیکی دخیل هستند. مطالعات دیگری جهت شناسایی انواع خطر ژنتیکی اضافی ادامه دارد.
ابتلا به سندرم داون خطر ابتلا به بیماری آلزایمر زودرس را افزایش می‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم داون با بالا رفتن سن دچار آلزایمر می‌شوند که علائم آن در دهه ۵۰ یا ۶۰ سالگی ظاهر می‌شود. محققان علت این امر را وجود یک نسخه اضافی از کروموزوم ۲۱ که حامل ژن APP است در این افراد می‌دانند. به طور کلی میتوان گفت احتمال به ارث رسیدن بیماری آلزایمر در سالمندان وجود دارد.
بیماری آلزایمر با شروع زودرس
بیماری آلزایمر زودرس نادر است و کمتر از ۱۰ درصد از کل افراد مبتلا به آلزایمر را شامل می‌شود. این نوع آلزایمر معمولاً بین ۳۰ سالگی و اواسط ۶۰ سالگی فرد رخ می‌دهد. برخی موارد این بیماری به دلیل تغییر ارثی در یکی از سه ژن گفته شده ایجاد می‌شود. سه جهش تک ژنی مرتبط با بیماری آلزایمر زودرس عبارت‌اند از:
پروتئین پیش ساز آمیلوئید (APP) روی کروموزوم ۲۱
پرسنیلین ۱ (PSEN1) روی کروموزوم ۱۴
پرسنیلین ۲ (PSEN2) روی کروموزوم ۱
جهش در این ژن‌ها منجر به تولید پروتئین‌های غیرطبیعی می‌شود که با بیماری آلزایمر مرتبط هستند. هر یک از این جهش‌ها در تجزیه APP نقش دارند، یعنی همان پروتئینی که عملکرد دقیق آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. این تجزیه بخشی از فرایندی است که اشکال مضر پلاک‌های آمیلوئید را تولید می‌کند، همان موردی که نشانه بیماری آلزایمر است.
آزمایش ژنتیک برای بیماری آلزایمر
آزمایش خون می‌تواند مشخص کند که فرد دارای کدام نوع از APOE است، اما نتایج نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چه فرد به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شود یا خیر. در حال حاضر، آزمایش APOE عمدتاً در محیط‌های تحقیقاتی برای شناسایی شرکت‌کنندگان در معرض خطر ابتلا به آلزایمر استفاده می‌شود.
این آزمایش‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا به دنبال تغییرات اولیه مغز در شرکت کنندگان باشند و اثربخشی درمان‌های ممکن را برای درمان بیماری آلزایمر در سالمندان با پروفایل های APOE مختلف مقایسه کنند. آزمایش ژنتیک نیز توسط پزشکان برای کمک به تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر و آزمایش افرادی با سابقه خانوادگی قوی آلزایمر یا یک بیماری مغزی مرتبط استفاده می‌شود.
آزمایش ژنتیکی برای APOE یا سایر انواع ژنتیکی نمی‌تواند احتمال ابتلای فرد به بیماری آلزایمر را تعیین کند،زیرا فقط ژن‌های عامل خطر فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. محققان بر این باورند که آزمایش ژنتیکی هرگز نمی‌تواند بیماری آلزایمر را با دقت ۱۰۰ درصد پیش‌بینی کند، زیرا بسیاری از عوامل دیگر بر پیشرفت آن تأثیر خواهند گذاشت.
درمان بیماری آلزایمر در سالمندان
آلزایمر پیچیده است و بنابراین بعید است که هر دارو یا روش درمانی دیگری بتواند آن را در همه افراد مبتلا به این بیماری درمان کند. محققان در حال بررسی راه های بسیاری برای به تاخیر انداختن یا پیشگیری از بیماری و همچنین درمان علائم این بیماری هستند. در آزمایشات بالینی در حال انجام، دانشمندان در حال توسعه و آزمایش چندین درمان احتمالی هستند.
درمان‌های دارویی زیادی با هدف انواع مداخلات بیماری و همچنین رویکردهای غیردارویی مانند فعالیت بدنی، رژیم غذایی، آموزش شناختی و ترکیبی از این موارد تحت مطالعه هستند. همان‌طور که ما درمان‌های زیادی برای بیماری‌های قلبی و سرطان داریم، احتمالاً به گزینه‌های زیادی برای درمان آلزایمر نیاز خواهیم داشت. پزشکی دقیق یا precision medicine (دریافت درمان مناسب به فرد مناسب در زمان مناسب) احتمالاً نقش مهمی در این زمینه‌ایفا خواهد کرد.
داروهایی برای حفظ عملکرد ذهنی در بیماری‌های حافظه
چندین دارو برای درمان علائم بیماری آلزایمر در سالمندان توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تأیید شده است. دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین برای درمان علائم بیماری‌های حافظه در سطح خفیف تا متوسط استفاده می‌شود. دونپزیل، ممانتین، پچ ریواستیگمین و داروی ترکیبی ممانتین و دونپزیل برای درمان علائم متوسط تا شدید آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همه این داروها با تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی (موادی شیمیایی که پیام‌ها را بین نورون‌های مغزی منتقل می‌کنند) کار خواهند کرد. این داروها ممکن است به کاهش علائم و کمک به مشکلات رفتاری خاص کمک نمایند. با این حال، این داروها روند بیماری زمینه‌ای را تغییر نمی‌دهند. آنها برای برخی افراد مؤثر هستند و تنها فقط برای مدت محدودی مؤثر خواهند بود.
داروهایی برای درمان روند بیماری آلزایمر زمینه‌ای
آدوکانوماب اولین درمان اصلاح‌کننده بیماری به شمار می‌رود که توسط FDA برای درمان بیماری آلزایمر تأیید شده است. این دارو به کاهش رسوب آمیلوئید در مغز کمک کرده و ممکن است به کند کردن پیشرفت آلزایمر کمک نماید، اگرچه هنوز نشان داده نشده است که بر نتایج بالینی دیگر مانند پیشرفت زوال شناختی یا زوال عقل تأثیر بگذارد.
آدوکانوماب از طریق برنامه تسریع شده FDA تأیید شده است. این فرایند پس از این مرحله، نیاز به یک مطالعه اضافی برای تأیید سود بالینی مورد انتظار دارد. اگر کارآزمایی بعدی نتواند مزایای بالینی این دارو را تأیید کند، FDA ممکن است تأیید دارو را لغو کند. انتظار می‌رود نتایج فاز ۴ کارآزمایی بالینی آدوکانوماب جهت درمان بیماری آلزایمر در سالمندان تا اوایل سال ۲۰۳۰ در دسترس قرار بگیرند.
مدیریت بیماری آلزایمر در سالمندان
علائم رفتاری رایج آلزایمر شامل بی خوابی، سرگردانی، بی قراری، اضطراب و پرخاشگری است. دانشمندان در حال یادگیری علت بروز این علائم هستند و در حال مطالعه درمان‌های جدید (دارویی و غیردارویی) برای مدیریت این عوارض هستند. تحقیقات نشان داده است که درمان علائم رفتاری می‌تواند افراد مبتلا به آلزایمر را آرام‌تر کرده و مراقبت از آنان را راحت‌تر کند.
نکات مهم در پرستاری از سالمند مبتلا به آلزایمر
مراقبت از فرد مبتلا به آلزایمر می‌تواند هزینه‌های فیزیکی، عاطفی و مالی قابل توجهی داشته باشد. نیازهای مراقبت روزانه، تغییر در نقش‌های خانوادگی و تصمیم‌گیری در مورد استقرار در یک مرکز مراقبتی می‌تواند برای خانواده‌ها دشوار باشد.
شناخت کامل این بیماری یکی از استراتژی‌های بلندمدت مهم است. برنامه‌هایی که به خانواده‌ها در مورد مراحل مختلف آلزایمر و راه‌های مقابله با رفتارهای دشوار و سایر چالش‌های مراقبتی آموزش می‌دهند، می‌توانند در این زمینه کمک‌کننده باشند.
مهارت‌های مقابله‌ای خوب، یک شبکه حمایتی قوی، و مراقبت‌های موقت از دیگر مواردی است که به مراقبان کمک خواهد کرد تا استرس مراقبت از عزیزان مبتلا به آلزایمر را کنترل کنند. به همین جهت، میتوان گفت که بهترین محل برای نگهداری از افراد مبتلا به آلزایمر شدید، یک سرای سالمندان مناسب است که کلیه خدمات مربوط به درمان این بیماری را ارائه دهد.
خدمات پزشکی سرای سالمندان پارسیان برای بیماران آلزایمری
حضور سالمند در محیطی که از کارشناسان برتر بهره می‌برد برای درمان بیماری آلزایمر بسیار ضروری است. سرای سالمندان پارسیان با ارائه کلیه خدمات موردنیاز به سالمندان، موجب فراهم آوردن فضایی آرامش‌بخش جهت تسریع روند درمان بیماری آلزایمر در سالمندان شده است.
با انتخاب سرای سالمندان پارسیان می‌توانید خیال راحتی از بابت دریافت بهترین و به‌روزترین روش‌های درمانی آلزایمر برای سالمند عزیز خود داشته باشید. سابقه ۲۰ ساله و کسب رتبه یک کشور به عنوان بهترین خانه سالمندان تهران و بهترین سرای سالمندان کشور، خود نشانه‌ای بر کیفیت ارائه شده در این مرکز است.