هورمونهای اصلی در روند زایمان فیزیولوژیک

هورمونهای اصلی در روند زایمان فیزیولوژیک

زایمان طبیعی  قدمتی به اندازه عمر بشر دارد و این نشان میدهد که اگر چه زایمان کار ساده و راحتی نیست اما بدن زن برای این امر مهم امادگی لازم را دارد و خلقت بشر بسیار دقیق طراحی شده است. در حقیقت قدرت زایش با زن متولد میشود و از دوران جنینی بدن یک جنین مونث طوری شکل میگیرد که  قدرت باروری و پروش یک جنین در رحم خود و بعد هم زایمان را داشته باشد و در این پروسه پیچیده و دقیق هورمونها مسیولیت بسیار مهمی را به عهده دارند.در روند زایمان فیزیولوژک (بدون مداخله) چهار هورمون اصلی با ثعامل با هم  زایمان را پیش میبرند که نه تنها روی پیشرفت زایمان تاثیر دارند بلکه روی حالات روحی و روانی مادر و حتی ایجاد امادگی در او برای پذیرش نوزاد و شیردهی او نقش بسیار مهمی دارند.

اکسی توسین:

یکی از مهمترین هورمونها در کل روند بارداری هورمون اکسی توسین است .این هورمون که در هیپوتالاموس مغز ساخته میشود  به هورمون عشق معروف است همانطور که از نامش میتوانید حدس بزنید در طی فرایند جنسی و ارگاسم هم ترشح میشود. در حقیقت اکسی توسین حس دوست داشتن و رعایت کردن حال دیگران را تقویت میکند. در طی حاملگی وظیفه این هورمون جذب مواد غذایی از معده، کاهش استرس، نگه داری انرژی و افزایش حالت خواب الودگی میشود. هورمون اکسی توشین در طی لیبر باعث انقباضات ریتمیک رحمی میشود که در نهایت جنین را به بیرون میراند و در هنگام زایمان با کشش انتهای واژن که به علت فشار سر جنین هنگام عبور از کانال زایمان است، ترشح اکسی توسین به بیشترین حد خود میرسد و این حد بالای هورمون تا بعد از زایمان باقی میماند که باعث خروج جفت می شود و بعد از ان به تدریج کاهش می یابد. یکی دیگر از مسیولیت های اکسی توسین در زمان شیردهی است که باعث خروج شیر از پستان میشود و خوب است بدانید که بعد از زایمان،با در آغوش گرفتن نوزاد و تماس چشمی و پوستی و مخصوصا با مکیدن پستان توسط نوزاد هورمون اکسی توسین در بدن مادر ترشح میشود در نتیجه همیشه به برقراری تماس پوستی در اولین دقایق بعد از زایمان توصیه شده است.

عواملی که باعث کاهش تولید اکسیتوسین میشوند:

• با توجه به مسیولیتهای اکسی توسین از قبل از بارداری تا شیردهی نوزاد  از اهمیت وجود این هورمون اگاه شدیم.پس خوب است بدانیم چه شرایطی روی ترشح این هورمون تاثیر دارند.
• ناراحتی و عدم آسایش مادر میتواند ترشح اکسی توسین را کم کند در نتیجه فراهم کردن محیطی آرام با جو دوستانه و اگاهی مادر از روند زایمان با کاهش استرس مادر میتوانند باعث افزایش این هورمون شوند.
• حضور بیش از حد آدرنالین که در ادامه راجب به این هورمون میخوانید.
• داروهای ضد درد و اپیدورال هم باعث کاهش ترشح این هورمون میشوند.
• به کار بردن سنتوسینون صناعی یا همان آمپول فشار که نوع مصنوعی این هورمون است با کاهش تولید اکسی توسین طبیعی از مغز همراه است.

اندورفین

اندورفینها همان مسکن های طبیعی بدن هستد که از هیپوتالاموس ترشح میشوند و کار اصلی انها کم کردن درد است و در حقیقت کاری شبیه به مخدرها را در بدن انجام میدهند.

تولید این هورمون در زمان فعالیت بدنی ، هیجان، احساس درد، احساس عشق و اوج لذت جنسی ، حاملگی و شیردهی افزایش پیدا میکند.

ترشح  این مخدر طبیعی به تدریج از هفته 12 بارداری افزایش پیدا میکند و سطح این هورمون در لیبر بیشتر بالا میرود و کاهش ناگهانی آن بعد از زایمان باعث اندوه بعد از زایمان میشود که حدودا سه روز پس از زایمان ایجاد میشود.در طی لیبر وقتی درد و استرس مادر زیاد میشود ترشح اندورفین باعث میشود که اکسی توسین کمتری آزاد شود و در نتیجه انقباضات کمتر شده و مادر میتواند درد را تحمل کند.این مکانیزم نشان میدهد که بدن زن برای زایمان ساخته شده و امادگی دارد پس به طبیعت و بدن شگفت انگیزتان برای داشتن زایمان طبیعی و بدون مداخله اطمینان کنید!

عوامل موثر بر ترشح اندورفین

عوامل کاهش دهنده اندروفین: ترس،استرس،تحریکات عصبی،عدم تحرک مادر،به کار گیری بیحسی و بی هوشی

عوامل افزایش دهنده اندروفین: فعالیت فیزیکی مادر،غوطه ور شدن در اب، خوردن شکلات و بستنی و دیگر مواد غذایی، درد لیبر و خصوصا پیک آن در انتهای لیبر،طب سوزنی و فشاری،استفاده از تکنیکهای آرامسازی

اپی نفرین و نور اپی نفرین

هورمونهای اپی نفرین و نور اپی نفرین که نام دیگر انها آدرنالین و نورآدرنالین است به نام هورمونهای جنگ و گریز معروفند زیرا در پاسخ به ترس ،سرما،عصبانیت و نا آرامی ترشح میشوند.این هورمون باعث میشود علایمی مثل سردی پوست ،افزایش فشار خون،تنفس تند،خشکی دهان و بیقراری ذر بدن ظاهر شود.در مرحله اول لیبرسطح بالای  این هورمون باعث میشود ترشح اکسی توسین کم شود در نتیجه انقباضات کمتر شده و باعث میشود که روند پیشرفت زایمان کند شود.در نتیجه زن در حین مراحل اول زایمان و جنین اونیاز به اقدامات حمایتی  دارند که ترشح این هورمونها را کم کند.

عوامل کاهش دهنده آدرنالین

• برطرف کردن ترس مادر
• فراهم کردن یک محیط ارام و راحت
• ساپورت روحی مادر
• آگاهی مادر از روند زایمان

با توجه به موارد بالا هر گونه رفتار یا عواملی که باعث ایجاد استرس و ترس در مادر شود باعث افزایش ترشح این هورمون میشود.

پرولاکتین

هورمون پرولاکتین به عنوان هورمون مادری شناخته میشود و مهمترین هورمون موثر در شیردهی است.ترشح این هورمون در طی بارداری افزایش می یابد و در زمان زایمان به بیشترین حد خود میرسد.این هورمون باعث تولید شیر میشود ولی ترشح شیر تا زمان خروج جفت مهار میشود.هم چنین پرولاکتین باعث بروز کمی نگرانی در مادر میشود که این حالت به او کمک میکند تا بیشتر مراقب نوزاد باشد وشب زنده داری مادر را تقویت میکند.درحقیقت پرولاکتین باعث ایجاد رفتارهای مادرانه میشود.

سروتونین

سروتونین در واقع یک ناقل عصبی است یعنی وظیفه انتقال پیام عصبی به سلولهای هدف را دارد و بدون انها بسیاری از فعالیتهای بدن مثل حالات روحی تحت تاثیر قرار میگیرد.از جمله تاثیرات سروتونین میتوان افزایش قدرت تصمیم گیری،ایجاد حس خوب و سرخوشی را  نام برد در نتیجه وجود سروتونین در روند زایمان طبیعی میتواند  نقش مثبتی داشته باشد.

عواملی که باعث افزایش ترشح سروتونین میشوند:

• راه رفتن
• جویدن و خوردن شیر گرم و دانه های خوراکی مثل آجیل
• نفس کشیدن
• خندین و گریه کردن
• انجام حرکت موزون و ریلکسیشن

جمع بندی

همانطور که اشاره شد هورمونها در روند زایمان نقش بسیار تعیین کننده ای دارند. برای اینکه زایمان خوب پیش برود و انقباضات موثر باشند نیاز به مقادیر کافی اکسی توسین داریم و از طرفی برای اینکه درد برای مادر قابل تحمل باشد نیاز به آندورفین ها هست . برای انقباضات کارامد و اینکه زایمان به کندی پیش نرود باید آدرنالین در سطح پایین باقی بماند.در خصوص تولید شیر پرولاکتین مسیول تولید شیر و اکسی توسین هم مسیول ترشح آن است.