روش های آموزش موسیقی به کودکان
روش های آموزش موسیقی به کودکان متنوع هستند. این روش‌ها در طول سال‌های متمادی مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته‌اند و موفقیت آن‌ها به اثبات رسیده است. این روش‌ها همگی یک هدف را دنبال می‌کنند و آن ترغیب کودک به یادگیری و خلق موسیقی است. موسیقی تاثیر مثبتی در روند رشد کودکان دارد و می‌تواند نکات بسیاری را به آن‌ها آموزش دهد. برای آشنایی بیشتر با مزایای یادگیری موسیقی برای کودکان مقاله‌ی ما در این باره را مطالعه کنید.
۱. روش ارف
متد ارف یکی از روش های آموزش موسیقی به کودکان است که کودک را طی ۴ مرحله با موسیقی آشنا می‌کند. تقلید کردن، جستجو، بداهه نوازی و ترکیب و ساخت موسیقی مراحل چهارگانه در روش ارف هستند. این روش بدن و ذهن کودک را از طریق آواز خواندن، رقصیدن، بازیگری و سازهای کوبه‌ای درگیر می‌کند. سازهای کوبه‌ای سازهایی چون زیلوفون (Xylophones) و متالوفون (Metalophones) هستند که در جهان به سازهای ارف معروف هستند.
در روش ارف دروس موسیقی با ادغام شاخه‌های مختلف هنر به‌گونه‌ای قابل فهم برای کودکان ارائه می‌شود. شاخه‌های هنر شامل، داستان‌سرایی، شعر و حرکات موزون است. قبل از اینکه فرایند یادگیری ساز شروع شود، ابتدا باید مراحل زیر طی شوند.
صدا از طریق آواز خواندن
دانلود آهنگ های پرطرفدار جدید و شعر گفتن به اصطلاح گرم شود. بدن از طریق کف زدن، بشکن زدن و پایکوبی برای همراهی با موسیقی آماده شود. در نهایت نوبت به آموزش ساز است که تمامی بدن را درگیر یادگیری می‌کند.
۲. روش کودالی (آموزش مفاهیم)
فلسفه روش کودالی نسبت به سایر روش های آموزش موسیقی به کودکان، بر آموزش مفاهیم استوار است. طبق نظر کودالی، آموزش موسیقی زمانی موثر است که دو اتفاق مهم رخ دهد:
- آموزش موسیقی از خردسالی شروع شود.
- سواد موسیقیایی را از طریق موسیقی عامیانه و فاخر بیاموزند.
در روش کودالی، آموزش موسیقی با خواندن، تسلط بر ریتم‌های اساسی و یادگیری گام‌ها به کمک حرکت دست‌ها شروع می‌شود. درس جلسه جدید منوط به دانستن محتویات جلسه قبل است. در این روش آواز خواندن پایه و اساس نوازندگی است.
حرکت دست‌ها به کودک کمک می‌کند تا بتواند جایگاه نت‌ها را به‌راحتی تجسم کند. زمانی که حرکت دست‌ها با خواندن نت‌ها (دو، رِ، می، فا، سل، لا، سی) ترکیب شود، باعث می‌شود کودک روی گام بخواند و خارج نشود. روش کودالی به‌دلیل استفاده از سیستم هجاهای موزون در آموزش وزن شعر، ضرب و سرعت موسیقی بسیار موثر است.
۳. روش سوزوکی (روش زبان مادری)
روش سوزوکی یکی دیگر از روش های آموزش موسیقی به کودکان است که از ژاپن سرچشمه گرفت و به دنیا معرفی شد. این روش در ابتدا برای آموزش ویلون استفاده می‌شد. اما در گذر زمان برای آموزش سازهایی چون، پیانو، فلوت و گیتار نیز به‌کار می‌شود.
سوزوکی این روش را با الهام از توانایی ذاتی کودک در یادگیری زبان مادری الگوبرداری کرد. به طوری که قوانین اکتسابی زبان را در یادگیری موسیقی به کار گرفت و این روش را روشِ زبان مادری نامید. در این روش درست مثل یادگیری زبان، موسیقی از طریق گوش کردن، تکرار، حفظ کردن و ساختن کلمات، به بخشی از وجود کودک تبدیل می‌شود.
درست مثل زمانی که والدین به کودک کمک می‌کردند تا اصول زبان مادری را یاد بگیرد. در اینجا نیز والدین با حمایت کردن کودک، ایجاد انگیزه در او و تشویق کردن نقش مهمی را در یادگیری ایفا می‌کنند. والدین نیز اغلب سازها را به همراه کودک یاد خواهند گرفت و نقش «الگویی در موسیقی» را برای کودکانشان بازی می‌کنند. درنتیجه، فضایی مثبت برای کودک ایجاد می‌کنند.
۴. روش دالکروز (تناسب حرکات)
دالکروز، موسیقیدان سوئیسی، این روش را ابداع کرد تا ریتم، قواعد و اصطلاحات موسیقیایی را از طریق موسیقی و حرکت آموزش دهد. او معتقد بود که موسیقی باید از طریق حس لامسه، شنیداری، حرکتی و بصری آموزش داده شود. روش دالکروز که به روش تناسب حرکات نیز معروف است، یکی دیگر از روش های آموزش موسیقی به کودکان است.
دالکروز روش خود را برای پرورش موسیقی درونی با آموزش گوش‌ها یا سلفژ (Solfege) آغاز می‌کند. این روش به‌دلیل آمیخته بودن با حرکت با روش سلفژ کودالی متفاوت است. یکی دیگر از ویژگی‌های این روش مربوط به بداهه نوازی است. بداهه نوازی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا واکنش‌های سریع‌تری به موسیقی نشان دهند.
چند نکته برای آموزش موسیقی به کودکان
شاید این سوال برای شما نیز به عنوان یک معلم پیش بیاید. چگونه می‌توانید کلاسی با بازدهی بیشتر و فضایی شادتر داشته باشید؟ یا چگونه از زمانی که در کلاس در اختیار دارید به صورت مفید استفاده کنید؟ چگونه توجه کامل دانش آموزان را به سمت خود جلب کنید؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال‌ها و روش های آموزش موسیقی به کودکان با ادامه این مقاله همراه باشید.
حضور پویا در کلاس
همیشه برای فراهم کردن یک محیط شاد و سرگرم کننده به ابزار و ادوات خاصی احتیاج نداریم. گاهی برای ایجاد محیطی فعال، دست زدن یا آواز خواندن و همراهی با ریتم‌ها می‌تواند محیطی شاد و پویا را فراهم کند. اضافه کردن حرکات فیزیکی و فعالیت‌های کلاسی می‌تواند خود یکی از روش های آموزش موسیقی به کودکان باشد.
اگر حتی بخش‌های تئوری موسیقی به‌صورت عملی و پویا تدریس شود، بیشتر در ذهن کودکان باقی می‌مانند. در طول زمان کودکان آن لحظات را با خاطری خوش به یاد می‌آورد.
تنوع در آموزش
در عصری قرار داریم که همواره در دسترس بودن محتوا به کم حوصله بودن کودکان دامن می‌زند. در نتیجه، جلب توجه دانش‌آموزان به درس و کلاس کار دشواری به‌نظر می‌رسد. بنابراین، بهترین روش در آموزش موسیقی به کودکان این است که معلم‌ها دروس را متناسب با میزان تمرکز کودک آماده کنند. هنگامی که کودک با حجم زیادی از کار و درس مواجه شود، دستپاچه می‌شود و از قبول مسئولیت سر باز می‌زند.
به‌طور مثال، مدت زمان انجام یک فعالیت را متناسب با گروه سنی دانش‌آموزان در نظر بگیرید و فضایی پویا در کلاس ایجاد کنید. هر درس را به فعالیت‌های کلاسی جزئی‌تر تقسیم کنید که انجام آن بین ۵ تا ۱۵ دقیقه زمان ببرد. آواز خواندن، نواختن ساز، گوش دادن به موسیقی، نوشتن شعر، ساختن موسیقی و آشنایی با موسیقیدانان را به‌عنوان چاشنی به کلاس اضافه کنید.
شناخت سطح مهارت دانش‌آموزان
هر دانش‌آموز سطح یادگیری و نیازهای متفاوتی دارد. قبل از اینکه فعالیتی را به دانش‌آموزان محول کنید، توانایی‌های او را بسنجید تا متناسب با نیازهایش به او تکلیف دهید. تمرینی که به کودک محول می‌کنید نباید خیلی سخت یا خیلی آسان باشد. تمرین‌ها را طوری در نظر بگیرید که کودک از همان لحظه شروع بتواند با آن ارتباط برقرار کند و حس کند که می‌تواند آن تمرین را حل کند.
اگر آن تمرین سخت باشد، دانش‌آموز از انجام آن منصرف می‌شود و دیگه تلاشی نمی‌کند. یا اگر تمرین خیلی آسان باشد، کودک دلسرد و کسل می‌شود و رغبتی به انجام آن نخواهد داشت. تا جای ممکن کودک را تشویق کنید تا تکالیفش را انجام دهد.
خلاقیت در تدریس
خلاقیت در تدریس یکی از روش های آموزش موسیقی به کودکان است و ابزاری قوی برای جلب توجه دانش‌آموزان محسوب می‌شود. موسیقی به‌دلیل ماهیتی که دارد بیشتر یک فعالیت عملی است تا یک فعالیت تئوری. درنتیجه، بهترین راه یادگیری موسیقی حضور در محیطی مرتبط با موسیقی و نواختن ساز است. درست مثل یادگیری زبانی دیگر که هرچه بیشتر در آن کشور حضور داشته باشید بیشتر می‌آموزید.
استفاده از بازی در آموزش موسیقی
استفاده از بازی در آموزش، فرایند یادگیری را بهبود می‌بخشد. به‌طور مثال، دانش‌آموزان را به گروه‌های مختلف دسته‌بندی کنید. برای ایجاد انگیزه بیشتر جایزه‌ای جذاب برای برنده در نظر بگیرید. همه دانش‌آموزان را تشویق کنید تا حضوری پویا داشته باشند و در راستای یک رقابت سالم در بازی شرکت کنند.
توانایی برپایی رقابت سالم و شاد مهارت مهمی است که کودک را برای کار گروهی در آینده آماده می‌کند. فراموش نکنید که در ایجاد رقابت سالم، به سایر دانش‌آموزانی که در رقابت برنده نشده‌اند، بی‌توجهی نکنید. بی‌توجهی احساسات کودک را جریحه‌دار می‌کند و چه بسا پیامدهای ناخوشایندی را برای کودک به بار بیاورد. شرایط رقابت را به‌گونه‌ای منصفانه در نظر بگیرید تا هر نفر حداقل یک بار برنده شود.